بررسی رسالت حکومت جهانی مهدوي و لیبرالیسم
چیستی حکومت: واژه «حکومت» نیز همانند واژه های دیگر سیاسی، تعریف واحدی ندارد. برخی آن را عبارت از «مجموعه نهادهای مجری احکام و کار اصلی آن را وضع قوانین و اجرای آن ها» می دانند. عده ای دیگر آن را کارگزاران حاکمیت، یعنی رئیس قوه مجریه و هیأت وزیران به شمار می آورند. بعضی دیگر، حکومت را مجموعه نهادهای سیاست گذار، برنامه ریز و اجرایی می دانند که بر اساس اهداف معینی به دنبال تحقق خواسته ها و نیازمندی های عموم مردم است یا مجموعه ای از سازمان های اجتماعی است که برای تأمین روابط طبقات اجتماعی و حفظ انتظام جامعه به وجود می آید. شهید صدر در تعریف آن می گوید: حکومت در دولت اسلامی، عبارت است از رعایت و حفظ شؤون امت بر اساس شریعت اسلامی. وی به مفهوم و محتوای تئوریک حکومت، توجه داشته که حفظ شؤون امت بر مبنای تعالیم شریعت، معنای واقعی آن است. مراد از حکومت در این پژوهش نیز این تعریف است؛ لذا می توان گفت که اگر چنین نهادی در پی محقق کردن خواسته های مردم تمام جوامع باشد و همه را به منزله یک امت در نظر گرفته، بر مبنای تعالیم شریعت با آن ها رفتار نماید و نیز در سطح جهانی شکل بگیرد، در حقیقت، حکومت جهانی است. فقط چنین حکومتی قادر به رفع نیازهای حقیقی انسان هاست. به این معنا که با تدوین قوانین کامل و ایجاد نهادها و سازمان های مربوطه و برنامه ریزی های دقیق، می تواند در سطح کلان، نیازهای طبیعی افراد را که خواسته های فطری یکسانی دارند، تحقق بخشد.
رسالت حکومت جهانی: همان گونه که هر حکومتی نمی تواند برای افراد جامعه ی خود بی اعتنا باشد و باید شرایط و امکاناتی را برای بهتر زیستن آنها آماده کند،در صورتی حکومت جهانی تشکیل شود نیز از این امر مستسنا نیست و باید وظایفی را در قبال مردم جوامع به عهده داشته باشد. بنابر این حکومت جهانی همانند حکومت های ملی،مکلف به انجام رسالتی است که می تواند شامل توحید محوری، حفظ شریعت و رشد حیات معنوی بشری، احیای حق و عدالت، ایجاد و حفظ امنیت، تامین رفاه و آسایش برای انسانها، فراهم کردن آزادی به معنای واقعی آن، رشد و توسعه ی همه جانبه و ایجاد روابط صمیمانه و دوستی متقابل باشد. انگیزه انسان ها برای تاسیس حکومت واحد جهانی، صلح، امنیت، آرامش و عدالت فراگیر است و صلح طلبی و عدالت خواهی برای انسانها، امری فطری و درونی است مبانی و مولفه های لیبرالیسم: مبانی لیبرالیسم شامل انسان گرایی، فرد گرایی، عقل گرایی، تجربه گرایی، تجدد گرایی، پلورالیسم معرفتی و... می باشد.که مولفه هایی را برای این مکتب به ارمغان آورده است. آزادی در ابعاد مختلف (عقیدتی، سیاسی، اقتصادی و ...) و استقلال اراده فردی، ارزش برابر افراد و طرد نخبه گرایی، دموکراسی پارلمانی، جدایی شؤون اجتماعی از مناسبات دینی (سکولاریزاسیون)، تسامح و تساهل در رفتارهای فردی و اجتماعی و ....
مبانی و مؤلفه های نظام سیاسی اسلام: بی تردید، هدف اصلی و مهم پیامبران، بسط توحید است: *قل یا أهل الکتاب تعالوا إلی کَلِمَة سواءٍ بَینَنا وَ بَینَکُم ألّا نَعبُدُ إلّا الله وَ لا نُشرِکَ بِهِ شَیئاً وَ لا یَتَّخِذَ بَعضُنا بَعضاً أرباباً مِّن دون اللهِ* (آل عمران:64) نیز از جانب خدا بر پیامبر چنین، وحی شده است: *وَ لَقَد بَعَثنا فی کُلِّ اُمَّة رَسولاً أنِ اعبُدُوا الله وَ اجتَنِبوا الطّاغوتَ فَمِنهُم مَن هَدَی اللهُ وَ مِنهُم مَن حقَّت عَلَیهِ الضَّلاله* (نحل:36) یکی از نشانه ها و آثار توحید، برقراری عدالت و استقرار آن به معنای واقعی کلمه است: * لَقَد أرسَلنا رُسُلَنا بِالبَیِّناتِ وَ أنزَلنا مَعَهُم الکِتابَ وَ المیزانَ لِیَقومَ النّاسُ بِالقسط* (حدید:25) چرا که بدون توحید، عدالت به معنای واقعی، محقق نخواهد شد و اگر هم عدالتی باشد، صوری است؛ پس توحید محوری و عدالت گستری، شالوده و اساس نظام سیاسی اسلام است. حاکمیت قانون وحیانی و استمرار و تداوم نظام الهی و استقرار رهبری دینی و ولایت پذیری، اصل آزادی، عزت مندی، کرامت الهی انسان و نفی هرگونه سلطه گری نیز از مؤلفه هایی هستند که در این نظام بدان تأکید شده است؛ زیرا در اسلام، هدف از آفرینش مجموعه بزرگ هستی، کمال انسان در رسیدن به منبع همه کمالات، یعنی خداوند متعال است: * وَ لَقَد وَصَّینا الّذینَ اُوتوا الکتابَ مِن قَبلِکُم و إیّاکُم أنِ اتَّقوا الله وَ إن تَکفُرُوا فَإنَّ لِلَّهِ ما فی السَّماواتِ وَ ما فی الأرضِ وَ کانَ اللهُ غَنیَّا حَمیدا * (نساء: 131) پس برای نیل به این اهداف بزرگ، باید ابزار آن فراهم شود که از طریق عدالت گستری، حاکمیت قانون الهی، ولایت محوری و اصل حریت و آزادی، این مهم، محقق خواهد شد.
اهم رسالت های حکومت جهانی مهدوی: با توجه به مبانی و اصول نظام سیاسی اسلام و براساس آیات و روایات، می توان به مواردی اشاره کرد که جزء اهداف حکومت جهانی حضرت ولی عصر (عج) قلمداد می شوند.
1. زمینه ساز برای پرستش حق و جهانی ساختن توحید؛ خداوند در کتاب مقدسش می فرماید: * یَعبُدوننی لایشرکون بی شیئا ... * (نور: 55). کلیه قوانین و تدابیر اجرایی در این حکومت، بر محوریت توحید استوار شده و چنین حکومتی به صورت تجلی اراده الهی، بالاترین سازوکار مدیریتی و اجرایی را دارا می شود. نابرابری های طبقاتی و نژادی از بین می رود و همگان، پیرو دین واحد و مطیع قانون الهی می گردند، لذا وحدت، شکل گرفته و تبعیض ها محو می شود.
2. استقرار عدل و قسط در همه ابعاد فرهنگی، فکری، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی؛ قرآن کریم یکی از اهداف انبیا را اقامه قسط و عدل بیان می کند: * لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناسُ بالقسط * (حدید: 25) همچنین برقراری عدالت، آرزوی دیرینه ی بشری است. حکومت جهانی باید با حذف تضادها و تعارض ها، زمینه اجرای صلح و عدالت را فراهم نماید و الّا نفس حکومت واحد جهانی، چندان مورد توجه نیست؛ اما آیا نظام یکپارچه ای که بر محور سرمایه داری بر جهان سیطره پیدا می کند؛ توانایی برقراری عدالت مورد انتظار بشریت را بی تردید دارد؟ از این نظام که محور اساسی همه کنش های خود را سود قرار داده است، نمی توان انتظار برقراری عدالت را داشت.
3. تکامل علوم و ایجاد زمینه های رشد علمی: در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: علم، بیست و هفت حرف است. تمام آنچه پیغمبران آورده اند، دو حرف است که مردم تا به امروز، جز دو حرف ندانسته اند و چون قائم ما به پا خیزد، بیست و پنج حرف دیگر را برآورد و به ضمیمه آن دو حرف دیگر در میان افراد بشر آشکار و پراکنده سازد. نیز آن حضرت درباره وسعت درک بشری می فرماید: هنگامی که قائم ما ظهور کند، خداوند، گوش ها و چشم های شیعیان ما را چنان توسعه بخشد که در میان آن ها و امام قائم، پیک و پست نخواهد بود و نامه ای مبادله نمی شود [پیوسته با امام در تماسند]
4. تکامل عقول و افزایش قدرت عقل و تشخیص انسان ها: امام باقر (ع) می فرماید: هنگامی که قائم ما قیام کند، دست خود را بر سر بندگان خدا می نهد و به واسطه آن، اخلاقشان کامل می شود.
5. فراهم کردن زمینه رفاه همگانی و فراوانی نعمت و توسعه اقتصادی سالم: امام صادق (ع) می فرماید: هنگامی که قائم ما قیام کند، برهمه ثروت اندوزان، ذخیره گنج و ثروت را حرام می کند. بر صاحبان گنج ها است که گنج های خود را به پیش او بیاورند تا در راه سرکوبی دشمنان خرج شود.
6. نفی سلطه کافران مسلمانان: خداوند متعال می فرماید: * لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا ... *
7. محو بدعت ها و احیای سنت های الهی: امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید: هنگامی که قائم ما (عج) قیام کند، بدعت ها را زایل می سازد و سنت ها را برپا می دارد.
8. ایجاد صلح همگانی، رعایت حقوق مردم و داوری و قضاوت عادلانه: در روایات آمده است: لا یَذهَب الدّنیا حتَّی رَجُلً مِنّی یَحکُمُ بِحُکومَة آل داوُدَ لا یَسألُ عَن بَیِّنَةٍ یُعطی کُلَّ نَفسٍ حُکمَها. مبارزه با ظلم، ایجاد نظام مدیریتی مبتنی بر معیارهای الهی و قرآنی، بسط ارزش های اخلاقی، امانت داری، صداقت، اقامه نماز و دادن زکات، و به طور کلی احیای دین واقعی و سعادتمند شدن همگی و ... جزء ویژگی ها و اهداف حکومت مهدوی (عج) معرفی شده اند. امام زمان (عج) در هنگام ظهور، عهد و پیمانی سخت از کارگزاران و یاران خود اخذ می کند. مولای متقیان در روایتی این پیمان را چنین توصیف می نماید: ... با مهدی (عج) بیعت می کنند که هرگز دزدی نکنند، زنا نکنند، به مسلمانی دشنام ندهند، خون کسی را به ناحق نریزند، به آبروی کسی لطمه نزنند، به خانه کسی هجوم نبرند، کسی را به ناحق نزنند، طلا و نقره و گندم و جو، ذخیره نکنند، مال یتیم را نخورند، در مورد چیزی که یقین ندارند، گواهی ندهند، مشروب نخورند، ... راه را ناامن نکنند، گرد همجنس بازی نگردند ...، از پلیدی گریزان باشند، به نیکی فرمان دهند، ...{1} .