اوصاف فرد منتظر در زیارت جامعه کبیره
امام هادی علیه السلام نقش مؤثری در آماده سازی شیعیان برای ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء داشتند. ایشان به شیعیان آموزش دادند که برای طرح سؤال از امام حتماً لازم نیست امام خود را ببیند. ایشان بین مردم خیلی کم حاضر می شدند و گاهی از پشت پرده به سؤالات جواب می دادند. ایشان از طریق سازمان وکالت با شیعیان ارتباط داشتند و اوصاف حضرت مهدی ارواحنا له الفداء و ظهور را بیان می کردند.
بنابراین امام هادی علیه السلام بیشترین نقش را در دوران غیبت و زمینه سازی ظهور داشتند. زیارت جامعه کبیره، یادگار و بهترین هدیه و تفضّل امام هادی علیه السلام است. این زیارت جامع ترین زیارت و یک دوره امام شناسی در خور فهم ماست.
امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند: «بنا عبدالله و لولانا ما عرف الله»
«به واسطه ما خدا پرستش می شود. و اگر ما نبودیم خدا شناخته نمی شد. »
امام هادی علیه السلام ما را به هدف خلقت که همان عبودیت و بندگی است و به رشد و کمال نزدیک کردند. ایشان منشور امامت را تبیین کردند.
امام هادی علیه السلام مثل بقیه انبیاء و اولیاء علیهم السلام که یادی از حضرت مهدی ارواحنا له الفداء در سخنانشان می کردند در این زیارت سخن از حضرت مهدی ارواحنا له الفداء دارند.
گام هایی برای زمینه سازی ظهور
امام هادی علیه السلام در این زیارت 3 گام برای زمینه سازی ظهور بیان فرمودند:
وَ قَلْبِي لَكُمْ مُسَلِّمٌ وَ رَأْيِي لَكُمْ تَبَعٌ وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى يُحْيِيَ اللَّهُ تَعَالَى دِينَهُ بِكُمْ وَ يَرُدَّكُمْ فِي أَيَّامِهِ وَ يُظْهِرَكُمْ لِعَدْلِهِ...
قبل از اینکه این دین زنده شود و حیات پیدا کند باید 3 گام را برداشت:
گام اول
وَ قَلْبِي لَكُمْ مُسَلِّمٌ: قلبم تسلیم شما شود. هر چه که شما اراده می کنید، من هم اراده کنم. شما «دلیل ارادته» و نشانه اراده خدا هستید.
گام دوم
وَ رَأْيِي لَكُمْ تَبَعٌ: نظر من تابع نظر شما شود. من دربست حرف شما را گوش می دهم.
گام سوم
وَ نُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ: یاری من برای شما آماده شده است. من یار شما شده ام. من مهیّای برای فرج شده ام.
من دغدغه دین دارم. دغدغه اجتماعی دارم. نسبت به امور پیرامون خودم بی تفاوت نیستم.
بنابراین اگر این 3 گام در زندگی آمد، زمینه سازی ظهور فراهم می شود و در نهایت دین خدا به وسیله امام زنده می شود.

ویژگی های جامعه منتظر در دعای افتتاح
دعای افتتاح کلام خود حضرت از زبان نایب خاصّ ایشان است. حدود یک سوم از دعای افتتاح درباره امام زمان ارواحنا له الفداء است. در این دعا سه ویژگی جامعه منتظر بیان شده است:
ویژگی اول
«اَللّهُمَّ اِنّا نَرْغَبُ اِلَیْکَ فى دَوْلَةٍ کَریمَةٍ»
خدایا ما در حکومت امام زمان ارواحنا له الفداء به سوی تو راغب هستیم.
جامعه، عاشق ظهور است و یک رغبت اجتماعی در آن وجود دارد. بنابراین «إنّا إلَی اللهِ راغِبونَ» در ظهور جلوه پیدا می کند.
زیبایی ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء این است که جامعه خودگرا و انسان محور به جامعه خدا محور تبدیل می شود. در ظهور ،خدا به صورت کمّی و کیفی پرستش می شود.
جامعه ای می تواند عاشق ظهور شود که نسبت به ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء شناخت پیدا کرده باشد. به تعبیر حضرت آیت الله خامنه ای ظهور حضرت شروع زندگی است.
ما دوست داریم عبادت کنیم، نماز بخوانیم، پیوند با خدا داشته باشیم. از خود نجات پیدا کنیم و به خدا توجه کنیم. وقتی انسان این را فهمید عشق به ظهور پیدا می کند. چون در ظهور این اتفاقات می افتد.
ویزگی دوم
«اَللَّهُمَّ اِنّا نَشْكُو اِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيّنا صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ غَيْبَة وَلِيِّناَ وَ كَثرَةَ عَدُوِّنا و قِلّةَ عَدَدِنا وَ شِدَّةَ الْفِتَن بِنا و تَظاهُرَ الزَّمانِ عَلَيْنا»
جامعه ای می تواند دغدغه ظهور داشته باشد که بفهمد در زندان غیبت است. جامعه ای می تواند دغدغه فرج داشته باشد که بداند متولد دز زندان غیبت است و یتیم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
در روایات وقتی می خواهند ما را معرفی کنند می گویند: شیعه در دوران غیبت یتیم است. شیعه دنبال پناهی می گردد پیدا نمی کند.
صغیر صیرفی می گوید بر امام صادق علیه السلام وارد شدم دیدم امام صادق علیه السلام مثل مادر بچه مرده گریه می کنند رو کردم به امام گفتم: یابن رسول چه شده اینگونه گریه می کنید؟
فرمودند: «سیدی غیبتک نفت رقادی، وضیقت علی مهادی وابتزت منی راحة فؤادی. سیدی غیبتک اوصلت مصائبی بفجایع الابد...»
سرور من! غیبت تو خواب از دیدگانم ربوده، خاطرم را پریشان ساخته، آرامش دلم را از من سلب نموده است. سرور من! غیبت تو مصیبت های مرا به مصیبت های دردناک همیشگی متصل ساخته...
صغیر می گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: شما سرور و مولای مایی. به چه کسی می گویید سیدی؟
فرمودند: امروز صبح در کتاب مادرم فاطمه سلام الله علیها اوضاع شیعه در دوران غیبت را دیدم و آنچه را که در دوران غیبت بر سر شیعه می آید و غم و مصیبت فرزندم مهدی ارواحنا له الفداء را دیدم. این مرا مصیبت زده کرد.
امام صادق علیه السلام وضعیت ما را درک می کند، می سوزد اما من خیلی راحت دارم زندگی می کنم. چون نمی دانم از نور مستقیم امام محروم هستم. چون نمی دانم امام خورشید پس ابر است. عالم روشن است اما نور مستقیم آن به من نمی خورد. نمی توانم مستقیم بهره مند شوم.
بنابراین باید دوران غیبت را خوب بفهمیم و بفهمانیم.
ویژگی سوم
«فَأَعِنَّا عَلَى ذَلِکَ بِفَتْحٍ مِنْکَ تُعَجِّلُهُ»
وقتی فهمیدم الان دستم خالی است و فهمیدم ظهور چه خبر است، استعانت اجتماعی حاصل می شود. گریه می کنم و ضجه می زنم و فرج را جدی از خدا طلب می کنم. بنابراین باید نعمت ظهور را فهمید تا بتوان سحر و نیمه شب داشت.
به همین جهت است که از امام زمان ارواحنا له الفداء به بهار تعبیر می شود:
«السلام علی ربیع الانام» الان ما در دوران سرد و زمستانی غیبت هستیم و دوران ظهور دوران شکوفایی بشریت خواهد بود.

دعای افتتاح و نقش ما در دوران ظهور
ما باید یک افق داشته باشیم. دست به دعا برداریم و بگوییم:
«وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِکَ وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِیلِکَ»
خدایا ما را در حکومت امام زمان ارواحنا له الفداء جزء دعوتگران قرار بده. خدایا وقتی امام زمان ارواحنا له الفداء ظهور می کند ما می خواهیم رهبر بشویم. جقدر افق زیبایی است.
اگر از ما بپرسند امام زمان ارواحنا له الفداء بیایند شما می خواهید چه کاری بکنید؟ در حکومت امام زمان ارواحنا له الفداء می خواهید چه کاره شوید؟
می گوییم: هر چه شما بفرمایید. می فرمایند: چه کاری از تو بر می آید؟
در دعای افتتاح آمده: وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِیلِکَ. امام زمان ارواحنا له الفداء می فرمایند: من در حکومتم رهبر می خواهم. من دعوتگر می خواهم. کسی می تواند در حکومت امام زمان ارواحنا له الفداء نقش داشته باشد که در دوران غیبت ژن دعوتگری داشته باشد. کسی می تواند در حکومت امام زمان ارواحنا له الفداء کارایی داشته باشد که دغدغه تبلیغ دین داشته باشد. اگر توهینی به امامش شود می سوزد، بی تفاوت نیست و نسبت به اهل بیت علیهم السلام حساس است. اگر کسی دغدغه دینی نداشته باشد و اهل تسامح و بی تفاوت باشد، در حکومت امام هیچ کاره است و هیچ نقشی ندارد. بنابراین دعای افتتاح ویژگی فرد منتظر را «حرکت» تبیین می کند.

انتظار در دعای ندبه
دعای ندبه فلسفه تاریخ است. هیچ دعایی را مثل دعای ندبه نداریم که مسیر تاریخی را از ابتدای خلقت و از حضرت آدم علیه السلام داشته باشد. شروع دعای ندبه با اسماء و اوصاف انبیاء اولوالعزم علیهم السلام است. در آن دلیل بعثت انبیاء علیهم السلام و 16 صفت از اوصاف پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمده است:
« وَ أَفْضَلَ مَنِ اجْتَبَيْتَهُ وَ أَكْرَمَ مَنِ اعْتَمَدْتَهُ قَدَّمْتَهُ عَلَي أَنْبِيَائِكَ...»
بعد نزدیک 30 صفت از اوصاف امیرالمؤمنین علیه السلام و اوصاف امامت آمده است: «أَیْنَ السَّبیلُ بَعْدَ السَّبیلِ؟...»
در دعای ندبه نزدیک به 30 بار امام زمان ارواحنا له الفداء را صدا می زنیم:
«أَيْنَ الْمُعَدُّ لِقَطْعِ دَابِرِ الظَّلَمَةِ؟ أَيْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقَامَةِ الْأَمْتِ وَ الْعِوَجِ؟»
من دنبال امام ظلم ستیز و عدالت جو هستم. پس باید خودم نیز ژن عدالت جویی داشته باشم.
در ادامه دوره امام شناسی است: «یَابْنَ السّادَةِ الْمُقَرَّبینَ...»
و در نهایت وارد بحث مهدویت شده یعنی تا کسی این مسیر تاریخی را دنبال نکند نمی تواند خوب با آقا پیوند برقرار کند. بعد از اوصاف امامان یک پیوند عاشقانه با حضرت مهدی اروحنا له الفداء حاصل می شود. نزدیک 10 بار می گوئیم:
بنفسی أنت ... جانم به فدایت ...
وقتی می توانیم این جملات را بگوییم که امام را شناخته باشیم. در این صورت است که همه چیزمان را فدای حضرت می کنیم و عاشقانه دنبال امام می گردیم: «هل الیک یابن احمد سبیل فتلقی»
آیا زمانی می رسد که من به شما برسم؟
«مَتى نَرِدُ مَناهِلَکَ الرَّوِیَّةَ فَنَرْوى؟ مَتى نَنْتَقِعُ مِنْ عَذْبِ مائِکَ فَقَدْ طالَ الصَّدى؟...»
کی ظهور شما رخ می دهد؟
با برقراری این پیوند با امام زمان ارواحنا له الفداء می فهمیم دغدغه امام دغدغه ظهور است. بنابراین در پایان دعای ندبه دغدغه ما نیز دغدغۀ ظهور می شود.
«مَتى تَرانا وَ نَراکَ وَ قَدْ نَشَرْتَ لِواءَ النَّصْرِ تُرى؟...»
کی به همدیگر می رسیم در حالیکه پرچم پیروزی را برافراشتی...
عاشق هر چه به معشوق نزدیک تر می شود دغدغه او دغدغه معشوقش می شود. گاهی ناخواسته انسان مثل کسی راه می رود که او را دوست دارد. گاهی ناخواسته انسان مثل کسی فکر می کند که به او علاقه دارد.
زیبایی دعای ندبه این است که اواخر دعا آرام آرام فکر انسان امام زمانی می شود و دغدغه ظهور پیدا می کند و فقط به فرج امام فکر می کند.
امام زمان ارواحنا له الفداء پس از تولد در آغوش پدر بزرگوارشان پس از شهادتین و سلام بر اجداد دست به دعا برداشتند و فرمودند:
«اللّهُمَ أَنجِزلي ما وَعَدتَني»
خدایا محقّق کن آن وعده ای را که به من داده ای.
طبق برخی نسخ فرمودند:
«اللهم انتقم لی من اعدائک و اعدائی»
خدایا انتقام مرا از دشمنانت و دشمنانم بگیر.
قسمت آخر دعای ندبه که مهمترین قسمت دعا است، 12 دعای کلیدی است. یکی از آنها این است:
«اَللّهُمَّ اَعِنَّا عَلي تَأدِيَةِ حُقوقِهِ اِلَيْه.»
خدایا به من منتظر که دغذغه فرج امام زمان ارواحنا له الفداء را دارم کمک کن حق امام را ادا کنم.
در رساله حقوق امام سجاد علیه السلام حقوق امام آمده است. حق امام بر ما این است که امام را بشناسیم. حق امام شناخت است. وقتی شناخت حاصل شد، محبّت و عشق به دنبال آن می آید. اثر معرفت محبّت است. وقتی عاشق شدیم مطیع می شویم. اثر محبت اطاعت است. به هر ذرّه ای که اطاعت نمی کند بداند در محبت می لنگد.
ما حق پدر و مادر را نمی توانیم ادا کنیم. حق دوست را نمی توانیم ادا کنیم. در دعای ندبه اینقدر برای خودمان جایگاه قائل هستیم که به خود اجازه می دهیم بگوییم: خدایا به من کمک کن تا حق امام را ادا کنم.
«وَهَب لَنا رأفَتَهُ وَ رَحمَتَهُ وَ دُعائَهُ...»
خدایا مهر خاصّ امام زمان ارواحنا له الفداء را شامل حالم کن.
و آخرین جمله: «وَ انْظُرْ إِلَيْنَا نَظْرَةً رَحِيمَةً نَسْتَكْمِلْ بِهَا الْكَرَامَةَ عِنْدَكَ»
خدایا یک نگاه رحیمی (خاصّ) به من بکن که ما به آن مقام کرامت برسیم.

ویژگی های فرد منتظر در دعای ندبه
پویایی: أیْنَ های دعای ندبه در وجود انسان یک روح حماسی زنده می کند. منتظر یک آدم پویا، حرکتی و دعدغه دار است و بی تفاوت نیست. آدمی که دنبال امام عدالت جو هست باید حرکتی و پویا باشد. باید بین منتظَر و منتَظِر سنخیت وجود داشته باشد. باید آدم حماسی پویا باشد. یک آدم عزلت نشین بی تفاوت نباشد. درست است که امام زمان ارواحنا له الفداء ظهور می کنند و کارها را درست می کنند ولی من برای زمینه سازی ظهور چه کرده ام؟ چه گامی برداشته ام؟

دعای عهد
این فضای پویا و حرکتی در دعای عهد هم وجود دارد. سعی کنید هر صبح دعای عهد را بخوانید. دعای عهد به تعبیر بزرگان در زندگی روزمره بسیار اثر گذار است و زندگی روزمره انسان را متفاوت می کند.
پس از فوت امام خمینی رحمت الله علیه این الگوی منتظران عالم که خود منتظر حقیقی بودند، وقتی مفاتیح ایشان را باز کردند نخ مفاتیح در قسمت دعای عهد بود. ایشان هر روز تا آخر عمر این دعا را می خواندند.

انتظار در زیارت آل یاسین
زیارت آل یاسین فقط مخصوص روز جمعه نیست. در کل هفته و هر صبح و شام است. در این زیارت 19 صفت از امام زمان ارواحنا له الفداء تبیین شده است. حدود 40 بار به امام زمان ارواحنا له الفداء سلام می کنیم. عصاره آل یاسین یک کلمه است:
«وَ نُصْرَتی مُؤَدُّةٌ لَکُمْ» یاری من برای شما آماده شده است.
بنابراین در همه ادعیه و زیارات می خواهند ما را به یک مقام برسانند و آن این است که منتظر پویا است. منتظر پرکارترین فرد عالم هستی است و منتظر بی خیال و بی تفاوت نیست.