رضوان الهی
سِمت انبیاء علیهم السلام مخصوصاً نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بعد از تلاوت کتاب، تعلیم و یاد دادن کتاب است. ایشان معلّم هستند و کار معلّم بالاتر از خواننده کتاب است. بنابراین به انبیاء علیهم السلام این سمت داده می شود که آنچه را که از غیب فرا گرفته اند به دیگران برسانند و دیگران را به عالم غیب متصل کنند.

«وَ جَعَلْتَهُمُ الذَّريعَةَ (الذّرایِع) إِلَيْكَ وَالْوَسيلَةَ إِلى رِضْوانِكَ»
و ایشان را وسایل به سوی خودت قرار دادی و راههایی برای رسیدن به رضوان تو.

دعوت اصلی انبیاء علیهم السلام درک خاصّ ارتباط وجودی با ذات اقدس الهی یا همان درک قرب الهی است. با توجه به اینکه ارتباط با انبیاء علیهم السلام برای ما انسانها به درستی امکان پذیر نیست، از این جهت ما را به رضوان الهی دعوت می کنند. در این فراز هر دو دعوت آمده است. انسان ها در مرحله اول رضوان الهی و چیزهایی که موجب خشنودی خداوند می شود را می توانند درک کنند.

محتوای رضوان
خدا در اعمال، رفتار و کردار از انسانها خواسته هایی دارد که از آن به «مُراد تشریعی» خدا تعبیر می شود. به عبارت دیگر آن چیزهایی که خداوند متعال به آن امر و نهی کرده است مراد تشریعی است. بنابراین قسمتی از وظایف انبیاء علیهم السلام در بیان چیزهایی است که خداوند متعال به آن سفارش یا نهی فرموده است.
اگر چیزی در عالم موجود شود به آن «مُراد تکوینی» می گویند که همان افاضه خداوند است. چیزهایی که خداوند در حیطۀ نظام عالم ظهور و بروز می دهد (مراد تکوینی) و آن چیزهایی که به آن امر و نهی می کند (مراد تشریعی) هیچکدام از اراده خدا خارج نیست. یکی اراده تکوینی و دیگری اراده تشریعی است. تفاوت مراد تکوینی با مراد تشریعی این است که مراد تکوینی خداوند تخلف ناپذیر است اما مراد تشریعی وقتی که ظاهر می شود قابلیت برای تخلف دارد.
چیزهایی که خداوند به آن امر می کند و بر آن آثاری مترتب می شود به رضوان الهی تعبیر می شود که در تعبیرات دیگر مرضات الله گفته می شود.
ذریعه و وسیله از نظر معنایی یکی است. وسیله بودن انبیاء برای رضای الهی 2 گونه معنا می شود که گونۀ دوم در طول گونه اول است. خداوند متعال راه های رضایت خود را برای ایشان نمایان و ابلاغ می کند. راههایی که گاهی مستقیم و بی واسطه ظاهر می شود. یعنی خدا به پیامبرش به انجام اموری وحی می کند. و گاهی غیر مستقیم از ناحیه خود نبی، ظهور پیدا می کند و در حیطه اختیارات نبی و ولی است.
بنابراین گاهی خداوند متعال یک اختیاراتی به نبی می دهد که می تواند امر و نهی کند. در قرآن کریم اطاعت از خدا با اطاعت از رسول 2 گونه تعبیر شده است:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ...» [1]
خدا به رسول اذن داده است که ایشان امر و نهی داشته باشد که این امر و نهی در پرتو معارف اولیّه و کلّی است و اگر رسول امر و نهی خاصّی نداشت، دیگر اطیعوا الرّسول معنایی نداشت.
«مَّنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ...» [2]
انبیاء علیهم السلام مخصوصاً انبیاء اولوالعزم که دارای کتاب و شریعت هستند، از جانب خدا یک اختیاراتی دارند که اختیار آنها در طول اختیار خدا است.
«...وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا...» [3]
رسول می تواند از جانب خدا به اموری امر یا نهی کند.
«إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللّهُ...» [4]
ما کتاب را به حق بر تو نازل کردیم تا بین مردم حکم کنی به آنچه که خدا به تو نشان داده است.
خلاصه که خداوند متعال انبیاء را وسائلی به سوی رضایت خودش قرار داده است یعنی اینکه خداوند بشر را برای قرب خودش آفریده است و این قرب با تحصیل رضای الهی تحقق پیدا میکند.
رضای خداوند چند بعد دارد که عبارتند از:
1-داشتن اعتقادات وبینش های صحیح
2- داشتن اوصاف و حالات نفسانی مورد سفارش خداوند و امضای او
3- اعمال و رفتاری که ما را با بندگیِ خداوند متعال آشنا کند و ما را به بندگی حقیقی برساند و بندگی ما را ظاهر بگرداند.
انبیاء الهی تمامیِ این مراحل را فرا می گیرند و در مرحله اول این موارد را دارا هستند.
در این دعا خصوصیاتی را در مورد انبیاء مطرح کرده و بیان می کند که هریک از انبیاءالهی رسالت خاص خودشان را دارند که مطابق این رسالت هم خودشان و هم اُمتشان مورد امتحان قرار می گیرند، تا آن پیمان الهی را که بسته اند تحقق ببخشند چون خداوند از آنها پیمان گرفته است در همه این امور، آنچه را خداوند می خواهد پیاده کنند و از جهت روحی آن کمالات را تحقق یابد. مطابق آنچه را که بدان اعتقاد دارند که اعتقاد توحیدی است در شئون گوناگون زندگی، آنرا با اخلاق حسنه و اعمال صالح انگیزه ی الهی تحقق بخشند.
در قرآن کریم سرگذشت انبیاء الهی آمده است و اما در دعای ندبه به عنوان مقدمه ی حالات نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم واصیای ایشان، این انبیاء علیهم السلام ذکر می شود تا متوجه شویم سلسله نبوت چه آغازی داشته و چه انجامی و این سلسله چه خصوصیاتی را دارا شده است.

آیت الله تحریری