پيام‌ ها و نكته‌ ها
1. شب و روز جمعه عظمت بسياري دارد. حضرت رسول(ص) فرمودند: «روز جمعه سید روزهاست و نزد خدای تعالی از عید قربان و فطر بزرگ‌تر است».[1] كلمة شاهد و مشهود در آية سوم از سورة بروج، به روز جمعه و روز عرفه تفسير شده است.[2] از اين جهت اعمال خير و شرّ در آن ساعات و لحظات چند برابر محسوب مي‌گردد.[3]

علاوه بر اين شرافت و عظمت كه براي شب و روز جمعه آمده است، تعلّق آن ساعات به حضرت بقيّه الله (ع) بر شرافت آن افزوده است. همان گونه كه امام هادي علي ‌النقي(ع) در توضيح فرمايش رسول خدا(ص) كه فرمودند: «با روزها دشمنی نکنید که با شما دشمنی کنند».[4]

فرمودند: مراد از «روزها»، ما هستيم. مادامي كه آسمان‌ها و زمين برپاست، شنبه، رسول خدا(ص) و يك ‌شنبه، اميرالمؤمنين(ع) و دوشنبه، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و سه شنبه، علي بن الحسين و محمّد بن علي(ع) و جعفر بن محمّد(ع) و چهارشنبه، موسي بن جعفر(ع) و علي بن موسي(ع) و محمّد بن علي(ع) و منم، و پنجشنبه، فرزندم حسن(ع) و جمعه، فرزند فرزندم است و اهل حق به سوي او جمع مي‌ شوند. اين است معني ايّام، پس با ايشان در دنيا دشمني مكنيد كه با شما در آخرت دشمني كنند. بنابراين، بهترين ساعات براي توسّل جستن به ساحت مقدّس حضرت ولي عصر(ع)، شب و روز جمعه است چنانچه اگر اين توسّل در مكان ‌هاي متعلّق به آن حضرت همچون مسجد جمكران باشد، فضيلت بيشتري دارد.

2. ائمّة معصومين(ع) واسطة كلّ فيوضات الهي به مردم مي ‌باشند و تعبيراتي همچون «الباب الذی لا يؤتي إلّا منه، وجه‌الله و السبب المتصّل بين الأرض و السّماء» كه دربارة ايشان آمده است، نشان مي ‌دهد ايشان واسطة آبرومندي ما در پيشگاه خداي متعال هستند. وجود واسطه بين خالق و خلق، از جهتي مناسب با كمال عظمت و بزرگي مقام ربوبيّت است كه تنها كساني كه به مقام «قاب قوسين أو أدني» رسيده ‌اند، مي ‌توانند مستقيماً با او سخن بگويند و از سويي ديگر متناسب با رتبة ناقص و ضعيف بندگان مي ‌باشد، و الّا خداوند متعال هيچ نيازي به وجود واسطه‌ ها ندارد.[5] حال اگر كسي رتبه و منزلت خويش را بسيار پايين آورد، خود محتاج به واسطة ديگري براي ارتباط با ائمّه(ع) است. امام زاده ‌ها، و اولياي الهي و شهداي گران ‌قدر و علماي اسلام واسطه ‌هاي مناسبي براي اين منظور هستند.

استاد بزرگوار ما، حضرت آيت‌الله العظمي مظاهري، تشرّفي را از يك نفر از اهل معرفت به خدمت حضرت ولي عصر(ع) ذكر كردند كه در ضمن آن، امام زمان(ع) به او فرموده بودند: «خداوند را به جيره ‌خواران من قسم بده». سؤال شده بود: جيره خوران شما چه كساني هستند؟ فرموده بودند: «طلّاب».

3. اهميّت وجوب طهارت مسجد و تطهير آن از نجاست، در حدّي است كه طبق فتواي بسياري از فقها، مقدّم بر نماز اوّل وقت در مسجد است، به گونه ‌اي كه اگر كسي به تطهير آن اعتنا نكرد و اقدام به نماز خواندن نمود، نماز او اشكال دارد.


در حديثي منسوب به پيامبرآمده است كه فرمودند: «نجاست را از مساجد خودتان، دور نماييد».[6] بر كسي كه وارد مسجد مي ‌شود، مستحب است كفش خود را وارسي كند كه نجاستي بر آن نباشد [7] و از اين جهت مستحب است كه دستشويي مساجد كنار درب آن باشد تا از مسجد و حياط آن فاصله داشته باشد. از رسول خدا(ص) نقل است كه فرمودند: «محلّ شست‌ و شوی‌تان را در ورودی مساجدتان قرار دهید».[8]

4. امام(ع) از همة اعمال و رفتار و حقايق در دنيا اطلاع دارند و حتّي بر افكاري كه به ذهن انسان ‌ها خطور مي ‌نمايد، احاطة علمي دارند. در اين داستان، امام(ع) قبل از آنكه آقاي عسكري سخني بگويد، از ما في ‌الضمير او خبر داده، مي ‌فرمايند: «پنج ‌شنبه است، چهارشنبه نيست». سپس اضافه فرمودند: «سه سؤالي كه داري، بگو». در اينجا مناسب است به يك روايت اشاره كنيم

سيف تمّار مي ‌گويد: با جماعتي از شيعيان در حجر اسماعيل خدمت امام صادق(ع) بوديم. حضرت فرمودند: «آيا جاسوسي مراقب ماست؟» ما به راست و چپ نگاه كرديم و كسي را نديديم. عرض كرديم، خير. حضرت فرمودند: «به پروردگار اين كعبه! اگر من با موسي و خضر مي ‌بودم، به آنها خبر مي‌ دادم كه من از آنها داناترم و چيزي را كه نزد آنها نبود، به ايشان گزارش مي‌ دادم. زيرا به موسي و خضر(ع) علم آنچه گذشته و واقع شده، عطا شده بود، ولي علم آنچه تا روز قيامت واقع مي ‌شود، عطا نشده بود. ليكن ما از راه وراثت، آن علم را از رسول خدا(ص) به دست آورده ‌ايم».[9]

5. شرافت و ارزش مكان ‌ها گاهي وابسته به اولياي الهي و حجّت ‌هاي خدايي است كه در آن مكان ‌ها و زمان‌ ها حضور داشته و دارند، مثل مشاهد مشرّفه و عتبات عاليات. ... گاهي هم ارزش و قداست آنها به جعل و ارادة الهي است كه چنين مكان ‌ها و زمان‌ هايي مبارك و مقدّس باشد. مثل شب قدر، عيد فطر، قربان، عرفات، مشعر و مني، كعبه و همة مساجد روي زمين.

گرچه اين قسم دوم هم بي ارتباط با وليّ خدا و انبيا و اوصياي الهي آنها(ع) نيست. چنانچه مولاي ما، امام عسكري(ع)، عظمت بيت ‌الله الحرام را به وجود مقدّس خاتم الانبيا، حضرت محمّد(ص) ذكر مي‌ فرمايند.

در اينجا، وجه سومي را هم براي زمان‌ ها و مكان‌ ها مي ‌توان تصوّر نمود. گاهي زمان يا مكان داراي شرافتي ذاتي به ارادة خداوند متعال است؛ ولي پس از آن، به واسطة حضرت حجّت(ع) داراي شرافتي دو چندان مي ‌شود. چنانچه شب نيمة شعبان كه شرافتي عظيم داشت، با تولّد حضرت بقيّه الله(ع) در شب نيمة شعبان سال 255 ق. عظمت و شرافتي فوق‌ العاده پيدا نمود.

در اين داستان، زمين مسجد امام حسن مجتبی(ع) در ابتدا به واسطة ريختن خون شهيد فضيلت پيدا كرده و پس از آن به واسطة مسجد شدن و خانة خدا گشتن، شرافت آن مضاعف گشت.

6. جمله امام(ع) كه فرمودند: «يدالله فوق أيديهم»، هم ممكن است اشاره به اسم حاج يدالله رجبيان باشد و هم اشاره به اينكه ارادة او فوق همة اراده ‌ها و قدرت او غالب بر همه قدرت ‌هاست. زيرا هر كس كه عملي را به ارادة خويش انجام مي ‌دهد، از سرمايه ‌اي كه او در اختيارش قرار داده استفاده مي ‌كند و هرگاه سرمايه را از انسان بگيرد، كسي نمي ‌تواند از آن دفاع نمايد؛ پس هر كس هر چه دارد، منشأ صدورش از اوست، به خلاف خداوند سبحان كه به حسب واجب ‌الوجود بودن وجود و صفاتش، منشأ صدور ندارد و از اين جهت، او غنّي بالذات و مطلق است و ماسواي او، فقير بالذات و مطلق است. يعني از خود، هيچ ندارد. به همين ترتيب، وقتي خداوند متعال دستور به اطاعت از پيامبر و اولي ‌الامر مي ‌دهد، اطاعت از ايشان، نفس اطاعت از اوست و لذا قرآن كريم فرمود: «إن الذين يبايعونك إنّما يبايعون الله يدالله فوق أيديهم؛[10] كساني كه با تو بيعت مي ‌كنند (در حقيقت) با خدا بيعت مي ‌نمايند، دست خدا بالاي دست آنهاست».

7. كمك فكري و فرهنگي، مهم ‌تر از كمك‌ هاي ساده و ظاهري است. در اين داستان، امام(ع) موضوع هدية كتاب‌ هاي كتابخانة مسجد را مطرح می‌ کند، زیرا كتب مذهبي، فكر و ايمان افراد را كه به منزلة ريشة انسان است، مي‌ سازد و اصلاح مي‌ كند و ساختن يك فكر، ساختن يك نفر اهل مسجد است كه ارزشي بالاتر از ساختن مسجد دارد. إن ‌شاء الله زماني فرا برسد كه افراد خيّر و نيكوكار، ضمن كمك‌ هاي مادي و صوري به فكر ساختن فكر انسان‌ ها هم باشند و هنگام هديه دادن، كتاب و نوارهاي مذهبي را نيز در كنار شيريني، گل، لباس و عيدي، هدیه نمايند.

8. مسجد مقدّس جمكران كه در سال 293 ق. به فرمان امام زمان(ع) در ناحية شرقي شهرستان مذهبي قم تأسيس شد و در حال حاضر فاصلة چنداني با شهر ندارد، همواره مورد عنايت خواص و عموم شيعيان و دوستان اهل بيت(ع) بوده، ملجأ بي ‌پناهان و مأمن گرفتاران و محلّ راز و نياز مشتاقان، و مورد توجّه ارادتمندان به ساحت مقدّس حضرت ولي‌ عصر خاتم الاوصيا(ع) به حساب مي ‌آمده است.

9. گاهي حاجت انسان قبل از دعا و توسّل، اجابت شده است. امام(ع) كه از گرفتاري و حاجت انسان‌ ها اطلاع دارند، گاهي قبل از آنكه انسان دعا كند و طلب حاجت نمايد، جواب او را طبق حكمت و مصلحت داده ‌اند. در این حكايت، قبل از اينكه جوان ‌ها به مسجد جمكران رفته و دعا كنند، حضرت مي ‌فرمايند: به اين جوان‌ ها بگو كارشان اصلاح شد و من از خدا خواستم به حاجت برسند. بعد از يك هفته به حاجتشان رسيدند. در دعاي ماه رجب آمده است كه گاه انسان دعا نكرده و چيزي از خداوند متعال نخواسته، امّا خداي رئوف و مهربان و عليم به نياز انسان ‌ها و قدير به اجابت حاجت آنها، احتياج بندگان خويش را تأمين مي ‌نمايد، چنانكه گاهي هم حوائج منكران خدا و كساني كه اصلاً بندگي او را نمي‌ كنند، عطا مي ‌نمايد: «يا من يعطي من لم يسئله و من لم يعرفه».[11]

10. كمك براي بناي مسجد و ساختن خانة خداوند متعال، از اهميّت ويژه‌ اي برخوردار است. در روايات آمده كه اگر كسي مسجدي بسازد، ولو به اندازة لانة پرنده‌ اي كمك به ساختن آن نمايد، خداوند سبحان خانه اي در بهشت براي او مي ‌سازد.[12]

زماني كه خداوند متعال اراده مي‌ نمايد به اهل زمين عذاب برساند، مي ‌فرمايد: «اگر نبودند كساني كه محبّت خدايي به يكديگر دارند و مساجد را مي‌ سازند و در سحرها استغفار مي ‌نمايند، عذاب خود را نازل مي‌ كردم». قرآن كريم، سازندگان مساجد را منحصر در كساني مي ‌داند كه ايمان به خدا و روز قيامت آورده، نماز را برپا داشته، زكات را پرداخته، جز از خدا نمی ‌ترسند.[13]