مهدویت در اندیشه امام صادق علیه السلام- بخش دوم

ملاک گذاری و ارزش گذاری آدمیان در طول تاریخ چگونه در همان روز الست مشخص شد؟
نبوت انبیاء و نبوت خاتم حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم ارائه شد، عده ای نتوانستند نبوت پیامبران و معاصرین خودشان را بپذیرند. از همان جا ریزش ها آغاز شد. امامت امامان معصوم به تمام ارواح آدمیان ارائه شد. یک عدۀ زیادی نتوانستند امامت و ولایت را بپذیرند و ریزش گسترده تر شد. ولایت یکایک امامان معصوم علیهم السلام عرضه شد تا رسید به ولایت حضرت مهدی ارواحنا له الفداء، غربال نهایی با امامت و ولایت خاتم الاولیاء و خاتم الائمه حضرت مهدی ارواحنا له الفداء در روز الست صورت گرفت.
امام صادق علیه السلام که نگاهش به مهدویت و برقراری ارتباط با ساحت امام زمان ارواحنا له الفداء یک نگاه ازلی و ابدی است که در حصار زمان و مکان نمی گنجد، می فرماید: نخستین کسانی که امامت و ولایت مهدی ما را پذیرفتند و عزم و اراده ی جدی نشان دادند در یاری حضرت، 5 نفر انسان های برگزیده شدند.
به خاطر آن عزم و اراده و جدیتی که خداوند متعال در آنها نسبت به ولایت پذیری ائمه دید، برای آنها مقام عزیمت، مقام عزم و مقام اولوالعزمی ثابت شد و پیامبران اولوالعزم شدند. ملاک و معیار ارزش گذاری در عالم وجود، نسبت به ساحت امامت و ولایت است و کسانی که نسبت به ولایت و امامت مهدی ما، ولایت پذیری بیشتری داشته باشند و در یاری حضرت، عزم، اراده و جدیت بیشتری داشته باشند، اینها به بالاترین مقامات انسانی می رسند و پنج پیامبر اولوالعزم به مقام اولوالعزمی رسیدند.
امام صادق علیه السلام بیش از اینکه بر نشانه های آخرالزمان و ظهور آن نشانه ها تأکید کنند، بیشتر بر شرایط ظهور تأکید می کنند. نشانه هایی بیان می شود، علائم حتمی، علائم غیر حتمی، ما نسبت به تحقق این نشانه ها هیچ وظیفه ای نداریم. مثلاً صیحه آسمانی در شب 23 ماه مبارک رمضان که یکی از علائم حتمی است. نسبت به کیفیتش، نه می توانیم تقدیم کنیم نه تأخیر.
مهمترین تفاوت بین شرایط ظهور و نشانه ظهور، این است که نشانه ظهور، خواه ناخواه به مشیت الهی وابسته است و اتفاق خواهد افتاد و ارادۀ انسان ها در آن هیچ نقشی ندارد اما شرایط ظهور وابسته به اراده و آمادگی ماست. یکی از شرایط ظهور به حد نصاب رسیدن یاران با بصیرت و با استقامت است. نه فقط آن 313 نفر.
امام صادق علیه السلام می فرماید: همه شان طی الارض دارند، چشم بر هم زدنی تمام عالم را می گردند، و می یابند که ولی الله و خلیفه الله جزء امام زمانی که در کنار کعبه ظهور کرده کس دیگری نیست و با او بیعت می کنند. این یک مقام خیلی بالاست. کسی نگوید این 313 نفر به عرصه برسند دیگر ظهور اتفاق می افتد. از منظر امام صادق علیه السلام هر شیعه و هر محب اهل بیت چه کوچک و چه بزرگ، چه زن و چه مرد باید نسبت به ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء نقش آفرینی کند.
هر کسی هستی، نسبت به زمینه سازی ظهور مولایت و امام زمانت وظیفه داری توپ را فقط توی دامن 313 نفر شوت نکنی و بگویی پس چرا این 313 نفر نمی آیند؟ چرا به حد نصاب نمی رسند؟
313 نفر اگر به فعلیت هم برسند تا حلقه یاران حضرت به 10000 نفر نرسد نمی شود. در بیان امام صادق علیه السلام 10000 نفر نشانۀ کثرت است نه نشانه انحصار. یعنی لشگری بسیار عظیم.
از شرایط ظهور فرماندهی لایق است که به لطف الهی موجود است. پس از ناحیه رهبری مشکلی نیست. پس مشکل کجاست؟ از نگاه امام صادق علیه السلام مشکل امت است. که هنوز به حد نصاب ظهور و شرایط ظهور نرسیده است.
از نگاه امام صادق علیه السلام ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء قابل تقدیم و قابل تأخیر است و سر رشته این تقدیم و تأخیر در دست مردم است.
امام زمان ارواحنا له الفداء که آرزوی تمام انبیاء و اوصیاء است در دولت کریمه شان باید تشریف بیاورند و آن هدف نهایی خلقت که رسیدن انسان به عبودیت و معرفت است تحقق یابد و همۀ مردم عارف بشوند عارف بالله.
در چنین شرایطی به یاران با بصیرت و با استقامت نیاز است. این است که امام صادق علیه السلام بیشتر بر شرایط تأکید می کند و تأکید بر ویژگی های انصار المهدی از این منظر است.
یعنی ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء به فراگیر شدن یک اخلاق و مرام خاص و معرفت ها و شناخت های عمیق نیاز دارد.
امام صادق علیه السلام سه گزینه اصلی و بنیادین را نهادینه می کنند (نه فقط برای ما آخرالزمانی ها، بلکه برای یاران و شیعیان هم عصر خودشان هم تأکید می کردند) و می فرمایند:
مَن سره ان یکون من اصحاب المهدی، فلینتظر، والیعمل بالورع، و محاسن الاخلاق
هر کسی که دوست دارد در شمار یاران ویژه حضرت مهدی ارواحنا له الفداء باشد باید زندگی او انتظار محور باشد و براساس ورع (پرهیز شدید از گناه) عمل کند. و اخلاق را در زندگی اش محور قرار دهد.
باید در عالم معنا به قله ای برسید که لیاقت مهدوی یاوری را پیدا کنید، اگر اهل ورع و اخلاق محور شُدید و انتظار سازنده، پویا و تعهدآور در زندگی تان جریان پیدا کرد، شما در شمار یاران ویژه حضرت مهدی ارواحنا له الفداء قرار می گیرید و مرگ نمی تواند مانعی بین یک شیعه و امامش شود.
از منظر امام صادق علیه السلام یک شیعه واقعی به جایی می رسد که مرگ را به حقارت می نگرد و برای او مرگ ناراحتی ندارد، (چیزی که برای تمام مردم عالم بزرگترین کابوس و وحشت است.) چون اعتقاد به رجعت دارد.
اگر مرگ بین تو و ظهور امام زمانت فاصله انداخت، خداوند به هنگام ظهور تو را مخیر خواهد کرد که برگردی و دولت کریمه را درک کنی. بعد حضرت می فرماید: اگر کسی اعتقاد به رجعت و بازگشت اولیاء و خوبان عالم نداشته باشد، چنین کسی از شیعیان ما اهل بیت نیست.
در دعای عهد (دانشگاه امام شناسی و مهدی شناسی) امام صادق می فرماید: اگر مرگ بین من و ظهور فرخندۀ تو فاصله بیندازد، وقتی که ظهور تو فرا برسد. در حالی که کفن پوشم و شمشیرم را از غلاف بیرون آوردم بلند می شوم و به آن داعی که به سوی یاری تو دعوت می کند می شتابم.
جامعه دینی و مهدوی ما با آشنایی با فرهنگ امام صادق نسبت به مهدویت، می تواند اصل را از حاشیه ها (نشانه ها) بشناسد و خواهد فهمید که اصل این است که فاصله های اخلاقی و معرفتی بین یکایک ما، خانواده ما، جامعه ما، کشور ما یا جامعه جهانی ما با ساحت مهدی موعود برداشته شود.
مطالبۀ امام صادق از جامعه شیعی و شیعیان خودشان این است که به حد نصاب رسیدن در آستانۀ ظهور را در وجودشان ایجاد کنند. این است که بر ویژگی ها، صفت ها، معیارها و ملاک ها تأکید می کند.

انتظار سازنده، پویا و تعهد آور چیست؟ و انتظار منفعل چیست؟
عده ای می گویند در گوشۀ خانه مان بنشینیم و صبر کنیم تا فساد تمام عالم را بگیرد و آقا که ظهور کردند ما آماده باشیم، این عده به رهبانیت و زهد شخصی دعوت می کنند، می گویند که در پیشگیری از فساد در جامعه اصلاً کاری نداشته باشیم، هر چه فساد فرا گیرتر شود ما بگذاریم. این یک برداشت اشتباه است که فرهنگ امام صادق علیه السلام با این نگاه مبارزه می کند.
شیعه امام صادق نسبت به خود، خانواده، همسر، فرزندان، جامعه و جامعه جهانی اش و حتی مسلمانان کشورهای دیگر وظیفه دارد.
شهید مطهری رضوان الله تعالی علیه می فرماید: انتظار سازنده نه سوزنده، انتظار فعال نه منفعل. انتظاری که مسئولیت ساز و تعهد آور است. یعنی اینکه به وضعیت موجود، در عرصه های مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی راضی نباشی و آرام و قرار نداشته باشی. هر کس به وضعیت موجود خودش کفایت کند، منتظر نیست.
مثلاً می گویند معنویت، نورانیت و تهذیب نفس در همین حد برای ما بس است. بیشتر از این از ما انتظار ندارند. این انتظار منفعل است. این انتظاری است که به رهبانیت و گوشه گیری می انجامد.
انتظار یعنی اینکه من تا آن زمان که تا آن وضع مطلوب و ایده آل، فرسنگ ها فاصله دارم، با مدیریت جهادی در عرصه های فردی، خانوادگی و جامعه دینی به آن ایده آل ها و قله و رضایت امام زمان ارواحنا له الفداء بتوانم نزدیک شوم.

ورع:
ورع، تقوای بسیار شدید است. اگر در تقوا واجبات انجام شود و از محرمات پرهیز شود، در ورع از 100 کیلومتری گناه فرار می شود. یعنی مقام انسان با ورع از مقام انسان متقی بیشتر است و زمینه گناه را برای خودش فراهم نمی کند و از مجلس گناه، زمینه گناه و حرام فرار می کند.
جامعه دینی ما هنوز در عرصه اخلاق خانوادگی و اجتماعی، با انتظار و مطالبۀ امام صادق فرسنگ ها فاصله دارد.
راهکاری میانبر که امام صادق علیه السلام پیش روی شیعیان خود باز می کنند تا قلب و دل ما آمادگی تشرف به آستان ظهور و امام زمان ارواحنا له الفداء را پیدا کند این است که امام صادق علیه السلام بر ارتباط قلبی فراوان تأکید می کند.

محمدباقرحیدری کاشانی