در جلسات قبلی درباره اوصاف نبی اکرم (ص) از نظر مرتبه رسالت و خصوصیات ایشان نسبت به جایگاه رسالت مباحثی مطرح شد. در این قسمت از دعای شریف ندبه، به جایگاه و مکان آغاز رسالت نبی مکرم اسلام و یکی از فضایل ایشان پرداخته می شود.
در این فراز از دعا بیان می شود که خداوند «بِبَکَّةَ مُبارَکاً» را برای پیامبر اکرم و مردم اولین خانه امن و جایگاهی برای عبادت و هدایت عالمین «هُدیً لِلعالَمین» قرار داده است. نبوت و رسالت سایر انبیا از مکه و خانه خدا آغاز نشده بود اما نبوت پیامبر اسلام از مکه شروع شد و این موضوع فضیلت و شرافتی برای رسول اکرم نسبت به سایر انبیا دارد، ضمن اینکه به علت فاصله ی بین نبوت حضرت عیسی و نبوت حضرت محمد تمایل به بت پرستی غلبه کرده بود و لذا خداوند نبوت آن حضرت را از این جایگاه مقرر فرمود.
در این بخش از دعا که بخشی از آیات 96 و 97 سوره مبارکه آل عمران نیز هست؛ به ویژگی های کعبه اشاره می شود. در سوره آل عمران آمده که «إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمِينَ (96) فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهِيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ (97)» در این آیات ذکر شده که خداوند در «أَوَّلَ بَيْتٍ» آیات و بینات روشنی را قرار داده است از جمله مقام حضرت ابراهیم (ع). یکی از نشانه های حقانیت توحیدی مقام حضرت ابراهیم است. این پیامبر توحیدی بعد از اینکه در این مکان سکنی گزید از خداوند درخواست کرد که این مکان را مکان بندگی خالصانه برای مردم قرار دهد و از میان خودشان پیامبری را مبعوث گرداند. این دعا به درگاه باری تعالی پذیرفته شد و به همین جهت پیامبر اکرم از این مکان مبعوث گشت، ضمن اینکه نشانه هایی از حضرت ابراهیم نیز در این مکان دیده می شود، از جمله مقام ابراهیم، حجر اسماعیل، سعی صفا و مروه که هر کدام از آنها وظایفی را برای حاجیان تعیین می کند.
یکی دیگر از احکام درباره خانه کعبه، «امن بودن» آن است. «وَ مَن دَخَلهُ کانَ آمِنا» در ظاهر به این معناست که هر کس در این مکان امن وارد شد، در امنیت است. اما این تأویل تنها به ظاهر آیه اشاره دارد، در حالی که باطناً منظور از امنیت این است که هر کس خدای متعال را به عنوان ولی خود معرفی کند و او را در نظام دنیا سرپرست حقیقی خود بداند، هم ظاهری و هم باطنی تحت حمایت باری تعالی قرار دارد و در امنیت کامل است. چنین کسی از ورود در وادی شقاوت، در امان و سعادت ابدی در انتظارش است.
در واقع «وَ مَن دَخَلهُ کانَ آمِنا» این معنا را می رساند که با ورود به کعبه امنیت ظاهری ایجاد می شود اما اگر قلباً و عملاً ولایت الهی را نپذیرفته باشد، شامل امنیت باطنی نمی شود.
برخی از احکام دین اسلام به صورت ظاهری شامل حال همه ی کسانی که شهادتین گفته اند و تحت لوای اسلام قرار دارند؛ می شود. به عنوان مثال خدای متعال خواسته است هرکسی زیر بیرق اسلام قرار گرفت، جان و مال و خانواده اش محفوظ و از دستبرد دیگران در امان باشند و در یک آسایش ظاهری به سر ببرند و زندگی کنند. اما این امنیت طبق آیه شریف قرآن به معنای باطنی آن نیست: «قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا ۖ قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ» [حجرات: 14]
در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده، از ایشان درباره مضمون این آیه سؤال شد که آیا همه ی کسانی که به کنار خانه خدا می آیند در امان هستند حتی مُرجَعی، قَدَری، حَروری؟ (حتی گاهی زِندیق هم می آمده برای تفریح، تماشا و ... گاهی در روایات است که با ائمه در همان جا مباحثه می کردند). حضرت در جواب می فرمایند: نه. آن کسی که به حق ما عارف است. چنین کسی از گناهان خارج می شود و هَمّ دنیا و آخرت برای او کفایت می شود.
در روایات دیگر امام صادق (ع) می فرمایند: کسی که حق معرفت ما اهل بیت را داشته باشد در دنیا و آخرت در امن است.
به هر حال چون در دعای ندبه به این آیه تمسّک شده است و یکی از مزایای نبی اکرم به حساب آمده امنیت ظاهری و امنیت باطنی را دلالت می کند، به خصوص امنیت باطنی. زیرا هدف از طرح این موضوع، اهمیت اعتقاد به ولایت اهل بیت علیهم السلام است، ضمن اینکه بخش عمده ای از فرازهای دعای ندبه به مسأله ی ولایت امیرالمؤمنین علی (ع) و امام زمان (عج) می پردازد.
از دیگر مزایای وجود مبارک نبی اکرم (ص) مسأله نزول آیه ی تطهیر برای آن حضرت و اهل بیتش (ع) است و ذکر این نکته که جز پیامبر و اهل بیتش کسی مشمول این آیه نمی شود. علاوه بر ذکر این آیه در دعای ندبه؛ آیه تطهیر در ضمن آیه 33 سوره ی مبارکه احزاب هم آمده است:
«وَ قَرْنَ في بُيُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولي وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتينَ الزَّکاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهيراً»
در روایات متعددی از شیعه و سنی، ذکر شده که این آیه در خصوص فضیلت و بزرگی نبی اکرم و اهل بیت، علی (ع) و فاطمه زهرا (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نازل شده است. همچنین در روایتی از اهل سنت که در کتاب «یَنابیعُ المَوَدّة» (یَنابیعُ المَوَدّة لِذَوی القُرْبی نوشته ی سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی) ذکر شده، آمده که حضرت علی در یک مُهّاج (حجت و برهان آوردن) با مهاجرین و انصار می فرمایند:
«آیا می دانید که خدای متعال این آیه را در کتابش برای ما نازل کرده. پیامبر اکرم مرا و فاطمه و دو فرزندم را جمع کرد و کسایی را روی ما انداخت و به خدای متعال این گونه عرضه داشت که "اللهم اِن هولاء اهل بیتی و لحمتی، یولمنی ما یولمهم و یجرحنی ما یجرحهم، واَذهب عنهم الرِّجس و طَهِّرهم تطهیرا" . . . ام سلمه در آن جا بود عرض کرد آیا من هم مشمول این آیه می شوم؟ حضرت فرمود: تو بر خیری، اما این آیه درباره من و برادرم و دخترم و دو فرزندم و طبق این روایت در رابطه با 9 فرزند از فرزندان حسینم نازل شده است.»
در روایت آمده که نبی اکرم تا شش ماه موقع نماز صبح از در خانه حضرت زهرا (س) عبور می کردند و اهل خانه را اینگونه خطاب می کردند «الصَّلاة یا اهل البیت اِنّما یُریدُالله لِیُذهِبَ عَنکُم الرِّجسَ اهلَ البیت»
روایات در این خصوص زیاد است و بیش از 25 کتاب از کتب اهل سنت به این معنا دلالت دارد که این آیه درباره پنج تن آل عبا (ع) نازل شده است و در بعضی از کتاب ها در موارد و فصل های متعددی این روایت نقل شده است.
این تنها یکی از فضایل نبی مکرم اسلام است و در ادامه فضایل دیگر ایشان ذکر خواهد شد.
فضایل وجودی حضرت محمد (ص)/ آیت الله تحریری/ جلسه بیست و ششم
