حكومت اسلامى در غيبت كبرى

بعضي از فقهاى شيعه، تشكيل حكومت اسلامى را در دوره غيبت ضرورى مى دانند و بر اين باورند كه فقهاى عادل، بايد به اين مهم اقدام كنند و اگر يكى از آنان تشكيل حكومت داد، بر ديگران واجب است كه از او پيروى كنند .
در مقابل، شمارى برآنند كه اقامه حكومت از شئون امام معصوم ارواحنا له الفداء است، بنابراين در عصر غيبت تشكيل حكومت جايز نيست. اين تفکر، كه نخست به صورت يك اختلاف نظر فقهى كلامى مطرح بود، در اين اواخر رنگ سياسى به خود گرفت.
اين تفكر، چون تضادى با خودكامگى حکام نداشت، بلكه غير مستقيم، توجيه گر اعمال آنان نيز بود، از سوى آنان حمايت و ترويج شد، تا جايى كه پيش از انقلاب اسلامى، هواداران اين انديشه به صورت تشكيلاتى منسجم درآمدند. با نگاهى به گفته ها و نوشته هاى طرفداران اين نظريه و دلايلى كه بدان استناد كرده اند، مى توان گفت كه اين باور از سه راه سرچشمه گرفته است.
1- برداشت از رواياتى كه گسترش ستم و فساد را از نشانه هاى ظهور امام زمان ارواحنا له الفداء معرفى مى كند.
2- استناد به رواياتى كه از هر گونه قيامى در عصر غيبت، نهى و به سكوت و سكون و صبر در بلاها دعوت كرده است.
3- تفسير از امامت و رهبرى و تصور اين كه تشكيل حكومت در عصر غيبت، دخالت در قلمرو كار امام معصوم ارواحنا له الفداء است.

و اما تلاش مردم، به ويژه فقها براى حاكميت قسط و عدل و ايجاد حكومت اسلامى جايز بلكه واجب است. آيا مى توان گفت كه در طول مدت غيبت صغرى، كه بيش از هزار سال از آن مى گذرد و ممكن است هزارها سال ديگر ادامه داشته باشد، اجراى احكام اسلام لازم نيست بدون ترديد، پاسخ منفى است چرا كه لازمه سخن فوق، اين است كه احكام اسلام، محدود به صدر اسلام و زمان حضور معصوم باشد و اين بر خلاف ضروريات اعتقادى اسلام است و به گفته حضرت امام خمينى اعتقاد به چنين مطالبى، يا اظهار آن ها بدتر از اعتقاد و اظهار منسوخ شدن اسلام است... هركه اظهار كند كه تشكيل حكومت اسلامى ضرورت ندارد، منكر ضرورت اجراى احكام اسلام شده و جامعيت احكام و جاودانگى دين مبين اسلام را انكاركرده است[1].
بر همين اساس، بعضي از فقهاى شيعه، از جمله امام خمينى، در دوره غيبت، تشكيل حكومت اسلامى را واجب مى دانند و بر اين باورند كه اگر يكى از فقها تشكيل حكومت داد، بر ديگران واجب است از او پیروى كنند و اگر تشكيل حكومت اسلامى به جز از راه قيام و اقدام دسته جمعى امكان پذير نباشد، همگان بايد بدين مهم اقدام كنند و در صورتى كه تشكيل حكومت ممكن نباشد، باز هم تكليف ساقط نيست و بايد به اندازه توان، احكام اسلامى را اجرا كنند. [2]
پس انتظار فرج و حكومت جهانى مهدى ارواحنا له الفداء به هيچ روى، ناسازگارى با قيام هاى پيش از ظهور ندارد، بلكه برخى از قيام ها و حكومت ها، زمينه ساز قيام و حكومت جهانى حضرت خواهند بود. [3]