اصلاح در روابط اجتماعی, ره آورد ظهور منجی- بخش ششم
همبستگی اجتماعی ره آورد ظهور
عمده ترين کارکرد دين, ايجاد وحدت و همبستگی اجتماعی است. «اميل دورکيم» در تعريف خود از دين به نقش دين در ايجاد همبستگی گروهی اشاره می کند. وی دين را نظام يکپارچه ای از عقائد و رفتارهای معطوف به امور مقدس می داند که تمام پيروان پای بند به عقائد و رفتارهای دينی را در يک اجتماع اخلاقی واحد هماهنگ و متحد می سازد. «استنلی ايتزن» يکی از کارکردها و پيآمدهای مهم گروه برخوردار از ميراث و عقائد دينی مشترک را, وحدت می داند. در واقع مومنان از طريق تعقيب ارزش های مشترک, اجتناب از گناهان, پيروی از عقائد دينی و پاسداری از شعائر و نمادهای دينی, متحد و منسجم می شوند.(63).
در آموزه های اسلامی بر همبستگی و اتحاد جامعه اسلامی تاکيد بسيار شده است. در قرآن به جامعه اسلامی سفارش شده است که اختلاف و تفرقه را کنار گذاشته و به ريسمان محکم الهی درآويزند.(103/آل عمران) و از سوی ديگر مردم را به اطاعت از پيامبر فراخوانده, از تفرقه و جدايي برحذر داشته و آن را عامل سستی و از بين رفتن قدرت جامعه اسلامی بيان می کند. (انفال/103)
شکی نيست که برای تشکيل يک جامعه يکپارچه و همگرا, هميشه وجود يک جهان بينی يگانه و ارزش های ثابت و مورد پذيرش همگی اعضا جامعه, يک ضرورت انکارناپذير است. جهان بينی های متعدد و متضاد و ارزش های پراکنده و مخالف, به يقين عامل تفرقه و دوگانگی است. زيرا جهان بينی و ارزش ها, زيربنای تفکر و انديشه و تفکر نيز خود عامل محرک در کنش های اجتماعی است. انسان ها غالباً آنگونه که می انديشند, رفتار می کنند. از اين رو اختلاف در جهان بينی زمينه ساز کنش های ناهماهنگ در روابط اجتماعی است. در نتيجه برای برقراری همبستگی اجتماعی و انسجام در روابط اجتماعی, وجود جهان بينی و ارزش های مقبول, امری ضروری است.
يکی از اموری که پس از ظهور نياز به اصلاح دارد, و امام زمان به آن همت می گمارند, حوزه همبستگی و همگرايي فکری و کنشی اعضا جامعه است. زيرا پيش نياز هرگونه اصلاح, هماهنگ کردن انديشه و مرام مردم و اتحاد روحی آنان است. اگر دل ها از هم جدا و فکرها گسيخته و پراکنده باشد, آغاز به اصلاح, اگر نگوييم محال, امری همنوای با شکست خواهد بود. از اين رو امام زمان برای ايجاد وفاق اجتماعی تلاش خواهند کرد و به اصلاح گری در اين حوزه از حيات انسانی همت خواهد گذارد. در آموزه های دينی به اين بعد از ابعاد اصلاحی امام زمان اشاره های بسياری شده است که به برخی از آنها اشاره می کنيم:
1) در دعای امام علی (ع) درباره آن حضرت چنين آمده است: «واجمع به شمل الامه»(64) «وپراکندگی امت را با او جمع فرما»
2) امام صادق(ع) نیز می فرماید: خداوند بوسيله او بين دل های پراکنده و مخالف يکديگر ائتلاف می بخشد.(65)
3) در برخی دعاهايي که برای زيارت امام زمان وارد شده است چنين می خوانيم: «السلام علی المهدی الذی وعدالله عزَّ و جلَّ به الامم ان يجمع به الکلم و يلُمَّ به الشعث» (66) «سلام بر مهدی که خداوند وعده داده است که بوسيله او همبستگی بوجود آورده و پراکندگی را برطرف کند.» در دعای افتتاح نيز همين مضمون را با عبارتی ديگر چنين می خوانيم:
«اللهم المُم به شعثنا و اشعب به صدعنا» (67) «خدايا بواسطه مهدی پراکندگی ما را, به همبستگی مبدل کن و از هم گسيختگی ما را التيام بخش»
4) «عن علی بن ابی طالب (ع) قال: قلتُ: يا رسول الله امِنّا آل محمد المهدی ام من غيرنا؟ فقال رسول الله (ص) لا,بل منّا.يختم الله به الدين کما فتح بنا و بنا ينقذون من الفتن کما انقذوا من الشرک و بنا يولف الله بين قلوبهم بعد عداوه الفتنه اخواناً کما الّف بينهم بعد عداوه الشرک اخواناً فی دينهم.»(68) علی(ع) فرمود: به پيامبر(ص) گفتم: آيا مهدی از ما آل محمد است يا از غير ما؟ فرمود: نه, بلکه از ماست. خداوند دين را بدست او ختم می کند چنان که بوسيله ما ,آغاز کرد و بواسطه ما مردم از فتنه ها نجات می يابند همانگونه که از شرک نجات يافتند و بوسيله ما خداوند پس از دشمنی فتنه ها و آزمايش های سخت, دل هايشان را با هم الفت می دهد همانطور که پس از دشمنی شرک, آنان را برادر دينی قرار داد.
5) امام حسين نيز وقتی وضعيت جامعه از هم پاشيده و از هم گسيخته دوران پيش از ظهور را توصيف کردند, در جواب راوی که پرسيده بود: آيا هيچ خير و خوبی در آن زمان وجود نخواهد داشت؟ فرمودند: «الخيرکلّه فی ذلک الزمان يقوم قائمنا و يدفع ذلک کلّه» (69) همه خوبی ها در آن زمان است زيرا قيام کننده ما (مهدی(ع)) خواهد آمد و همه (ناهنجاری ها ) را اصلاح خواهد کرد.
نکته ای که در پايان اين بخش شايان ذکر است, اين است که راهکار حضرت مهدی (ع) برای ايجاد همبستگی در روابط اجتماعی و محو تفرقه و جدايي, گسترش يک جهان بينی واحد و ارزش های يگانه بر اساس آموزه های اصيل اسلام است. در دوران پس از ظهور جهان بينی يکپارچه ای بر جهان حاکم می گردد و الگوهای رفتاری جامعه نيز به تبع آن جهان بينی, يکپارچه و منسجم خواهد بود. يکرنگی و يگانگی واقعی در انديشه و کنش پديدار خواهد شد.
امام زمان(ع) همبستگی واقعی را بر اساس اصول توحيد و ايدئولوژی اسلامی پی ريزی کرده و همه بشريت را زير پرچم خداپرستی جمع خواهند نمود. علی(ع) در توصيف اين منظره زيبا به مالک بن حمزه می گويند: ... در اين زمان قائم ما قيام می کند و همه را بر يک مرام و عقيده گرد می آورد (70) و امام صادق (ع) نيز اين گونه توصيف می کنند که: «فوالله يا مفضل ليرفع عن الملل و الاديان الاختلاف و يکون الدين کلّه واحداً کما قال جلّ ذکره انَّ الدين عندالله الاسلام» (71) پس سوگند بخدا ای مفضل که اختلاف از ملت ها و اديان برداشته می شود و دين يگانه می شود؛ همانگونه که خداوند فرمود: همانا دين در نزد خدا اسلام است.