عزلت امام عصر (ع)
امام عصر (ع) به این معنا هم غریب است، چرا که در زمان غیبت، جای ایشان در میان دوستان و نزدیکانشان خالی است، و از سرزمین و وطن خویش هم دور افتاده اند. به عبارتی حضرت بقیه الله (ع) به امر الهی از اهل و دیار خود کناره گیری کرده اند، که جای خالی ایشان در میان مردم و دوستان و نزدیکانشان مشهود است. به این کناره گیری از مردم، تعبیر «عزلت» هم اطلاق شده است.
امام صادق (ع) در بیان عزلت حضرت مهدی (عج) فرموده اند:
لابُدَّ لِصاحِبِ هذاَ الاَمرِ مِن غَیبهٍ، وَ لابُدَّ لَهُ فی غَیبِتِه مِن عُزلَهٍ، وَ نِعمَ المَنزِلُ طیبَهً، وَ ما بِثَلاثینَ مِن وَحشَهٍ [1]
قطعاً صاحب این امر غیبتی دارد. و قطعاً در غیبتش کناره گیری (از مردم) خواهد داشت. و مدینه (برای ایشان) محل سکونت خوبی است. و سی نفر هستند که حضرت از آنها وحشتی ندارد.
پس امام زمان (ع) قطعاً در زمان غیبت عزلت دارند، یعنی از مردم گوشه گیری می کنند و جایی منزل می گیرند که دور از دیدگان مردم باشد. البته غیبت حضرت بدین معنی نیست که ایشان اصلاً روی کره زمین نباشند. و عزلت ایشان منافاتی ندارد با این که گاهی حضرت در میان مردم بیایند، و قدم روی فرش های آنها بگذارند. بلکه در روایت آمده است:
یَتَرَدَّدُ بَینَهُم وَ یَمشی فی اَسواقِهِم وَیَطَا فُرُشَهُم وَلایَعرِفُونَهُ [2]
(امام زمان علیه السلام) در بین مردم رفت و آمد می کند، در بازارهای ایشان راه می رود و روی فرش های آنها قدم می گذارد، ولی (مردم) ایشان را نمی شناسند.
گاهی اوقات، حضرت در جمع دوستان خویش حاضر می شوند، در خانه های آنها رفت و آمد می کنند و شیعیان ایشان را می بینند، اما نمی شناسند. نتیجه این که امام زمان (ع) در زمان غیبت، با این که گاهی در میان مردم حضور می یابند، اما محل سکونت خود را دور از آنها انتخاب می کنند. پس ایشان در میان مردم، منزل ثابت و اقامتگاه دائمی ندارند. بنابراین غریب و دور از اهل و دیار باقی می مانند.
این معنا از غربت، یک واقعیت بدیهی است و احتیاجی به اثبات ندارد، چرا که جای خالی حضرت در میان دوستان کاملاً مشهود است. قرنهاست که شیعیان به دور هم جمع می شوند، در حالی که عزیزترین عزیزانشان در میان آنها نیست. اگر یکی از اعضای خانواده به سفر رفته و از دیگر اعضا جدا افتاده باشد، جای خالی او در خانواده کاملاً محسوس است، حتی اگر گاهی تماس بگیرد و به دوستان خویش سر بزند .... اما همین که نمی تواند کنار آنها زندگی کند، غریب افتاده است.
امام زمان (ع) هم اینچنین غریب هستند، زیرا فقط سی نفرند که حضرت از آنها ترسی ندارند و تنها این عده معدود می تواند با حضرت معاشرت داشته و ملازم رکابشان باشند. اینها موالی خاص حضرت هستند که در روایت آمده است:
لایَعلَمُ بِمَکانِهِ فیها اِلاّ خاصَّهُ مَوالیهِ فی دینِهِ [3]
در غیبت کبری، مکان حضرت را – جز کارگران خاص ایشان در امر دین – کسی نمی داند.


پی نوشت:
[1] غیبت نعمانی / ص 188 / باب 10 / ح 41
[2] بحارالانوار / ج 52 / ص 154
[3] غیبت نعمانی / ص 170 / ح 1