عسكر
عسكر به معناى لشگر و لشگرگاه است.
عسكر، لشگرگاه تركان در سامرا بوده و محلى بوده است جزءِ شهر، اصلأ پاد گان نظامى نمى تواند چندان از شهر دور باشد .
بايد دانست كه اصل بناى شهر سامرا براى رفع مزاحمت تركان نظامى از بغداد بوده است . بنابراين شهر سامرا شهرى نظامى است، ولى بعداً مسكونى هم مى شود. بديهى است بين پادگان و محل سكناى خانواده هاى نظاميان يكى نباشد. [1]
در اين كه "عسكر" اسم ديگر سامرا است يا محله اى از محلات آن، اختلاف است. ظاهر عبارت شيخ در الغيبة اين است كه محلَه اى از سامرا است . [2]
اما حاج شيخ عبدالله مامقانى در تنقيع المقال، مى نویسد: عسكر يكى از اسامى سامرا است . [3]
چون خانه امام هادى و امام حسن عسكرى علیه السلام در محلى بوده كه در زمان متوکل عباسى پادگان نظامى وى در آن جا قرار داشته است " لذا آن محل به عسكر" خوانده شد و به همين جهت نيز هر يك از آن دو امام بزرگوار را "عسكرى " و به طور تشبيه عسكريين علیه السلام مى نامند. [4]
عثمان بن سعيد را عسكرى نيز مى گفتند، چون او از محله عسكر سامرا بوده است. [5]
"عسكر" نام شتر عايشه است كه بر آن به بصره رفت. [6]

شهر سامرا

سر من رآی و مخفف آن سامرا، نام شهرى است در عراق.
این شهر زادگاه حضرت مهدى ارواحنا له الفداء است. امام هادى و امام عسكرى علیه السلام ، توسط عباسيان در شهر سامرا تحت مراقبت و كنترل شديد بودند تا توجه وعلاقه مردم به آنان بيشتر نشود.
منزل امام هادى و عسكرى علیه السلام و نيز حكيمه خاتون و نرجس خاتون در اين شهر بوده و پس از وفاتشان، در همان جا دفن شدند و اينك مرقد اين دو امام و آن دو بانوى بزرگوار در سامرا است.
سامرا شاهد نماز خواندن حضرت مهدى ارواحنا له الفداء بر پدر بزرگوارش و آغاز امامت حضرتش بوده است.

سرداب سامرا
سرداب مقدس، زير زمينى است در سامرَا، كنار مزار امام هادى و امام عسكرى علیه السلام
اين سرداب محل زندگى و عبادت امام هادى و امام حسن عسكرى و حضرت مهدى ارواحنا له الفداء بوده و تمام ديدارها با حضرت مهدى ارواحنا له الفداء در زمان پدرش در همين منزل و سرداب انجام مى گرفته است. خانه امام عسكرى علیه السلام مانند ديگر خانه هاى عراق، شامل غرفه اى براى مردان، غرفه اى براى زنان و سرداب بوده كه سرداب نيز شامل غرفه هايى براى مردان و زنان بوده است ودر تابستان از شدت گرما به اين سرداب پناه مى برده اند. مقدس شمردن آن سرداب از سوى شيعيان موجب شد كه دشمنان اهل بيت، شيعيان را متهم كنند بر اينكه آن ها مى گويند امام زمان در اين سرداب مخفى شده است. اما شيعيان از چنين اعتقادى منزه هستند. شيعيان سرداب را به اين دليل مقدس مى شمارندكه محل زندگى و نيايش سه امام معصوم، همچنين محل زندگى حضرت حكيمه خاتون و نرجس خاتون بوده است.
و اما موقعیت کنونی سرداب سامرا: امروزه هركس از هر نقطه شهر سامرا به مركز شهر نگاه كند، دوگنبد با شكوه مى بيندكه يكى از آن ها باكاشى هاى طلايى براق و ديگرى باكاشى هاى رنگى زيبائى پوشيده شده است. هر يك از اين گنبدها به ساختمان مستقلى تعلق دارند. گنبد بزرگ طلايى بر بالاى ضريح مطهر كه مرقدهاى مقدس امام دهم علیه السلام وامام يازدهم علیه السلام در آن جاى دارد، قرارگرفته است. ولى گنبدهاى كوچك بر بالاى ساختمان مسجد جامع شهر ساخته شده است . ساختمان حرم مطهر به شكل مستطيل و ساختمان مسجد جامع به صورت مستقل از ساختمان حرم، ولى متصل به صحن حرم است وسرداب غيبت درست در زير ساختمان مسجد قرار گرفته و در طول تاريخ بارها در بنا و بخش هاى مختلف آن تعميرات و تغييراتى انجام شده است.
سرداب غيبت از جمله سرداب هاى عميقى است كه در زير يك لايه سنگى حفر شده و در كل داراى سه قسمت عمده است: يك غرفه شش ضلعى، يك غرفه مستطيل كوچك ويك غرفه به شكل مستطيل بزرگ . توضيح بيشتر آنكه غرفه مستطيل بزرگ در ميان مردم به مصلاى مردان و غرفه مستطيل شكل كوچك به مصلاى بانوان، معروف است. اين بخش ها با دو راهرو بلند و طولانى به يكديگر مربوط مى شوند. يعنى يك راهرو طولانى مصلاى مردان و مصلاى زنان را به هم وصل مى كند ويك راهرو طولانى ديگر بين مصلاى مردان و غرفه شش ضلعى وجود دارد.
همچنين اين بخش هاى سه گانه هر يك از طريق روزنه اى كوچك و طولانى كه از قسمت هاى فوقانى ديوار آغاز شده، تا پايين ترين حد ديوار بيرونى مسجد جامع امتداد مى يابد و نور و هوا دريافت مى كند . پلكانى كه راه ورود وخروج سرداب است وبه غرفه شش ضلعى منتهى مى شود داراى بيست پله است. ورودى اين پلكان و سرداب در داخل ساختمان مسجد و بر ديوارى قرارگرفته كه ورودى نماز خانه نيز در آن واقع است.
طول مصلاى مردان پنج متر و هشتاد سانيمتر و عرض آن سه متر و پنجاه سانتمتر است. در ضمن طول مصلاى زنان چهار متر و شصت سانتى متر و عرض آن سه متر است. طول راهرويى كه مصلاى مردان و زنان را به هم مربوط مى سازد، چهار متر است. طول روزنه اى كه نور غرفه شش ضلعى را تأمين مى كند، حدود شش متر و طول روزنه اى كه نور مصلاى زنان را تأمين مى كند، چهار متر و پنجاه سانتيمتر است. در انتهای غرفه مستطيل شكل يعنى انتهاى همان مصلاى مردان، يك در چوبى كه معروف به باب غيبت است وجود دارد. در پشت اين در، اتاق كوچكى قرار دارد كه طول آن يك متر و پنجاه سانتیمتر است. اين اتاق به نام محل غيبت شهرت پيدا كرده است كه در حقيقت بخش مكمل غرفه مستطيل شكل بزرگ محسوب مى شود و در جلوى آن حفاظ مشبكى است كه آن را از بقيه غرفه جدا مى كند. چاه معروف به چاه غيبت هم درگوشه اى از همين اتاق قرار دارد .
اشاره به اين نكته نيز خالى از فايده نيست كه اين سرداب در جهت غربى صحن عسكري علیه السلام به سمت شمال واقع شده و در طول تاريخ اصلا حات و تعميرات زيادى در آن انجام گرفته است. هميشه در موقع تعمير و ترميم بارگاه عسكريین علیه السلام در ساختمان سرداب نيز تغييرات و اصلاحاتى به عمل آمده است. به عنوان مثال در زمان هاى گذشته، از داخل بارگاه عسكريين علیه السلام ازكنار مرقد حضرت نرجس خاتون به سرداب مى رفتند واين وضع به همين صورت تا سال 202 1ق. ادامه داشت و در اين سال احمد خان دنبلى براى سرداب، راهى جداگانه از طرف شمال بازكرد و راه سرداب از طرف روضه عسكريين علیه السلام را مسدود نمود و صحن سرداب را جداگانه ساخت كه تقريبا از يك فضاى بزرگى به طول60 متر و عرض 20 متر برخوردار است. بنابراين اگر در كتاب هايى چون مزار شهيد اول، اعمال و دعاهاى مربوط به زيارت اين همه امام در يك مكان ذكر شده است. علت آن است كه در زمان سابق راه سرداب نيز از پشت حرم عسكريین علیه السلام در يك ساختمان بوده است، لذا پس از زیارت عسكریين علیه السلام بلافاصله زيارت امام زمان ارواحنا له الفداء وسپس زيارت حضرت نرجس خاتون ذكر شده است. در هر حال اين سرداب در طول تاريخ به اندازه اى مورد توجه مردم بوده است كه در آن آثار ارزشمندى از منبت كارى و كاشى كارى و ساير هنرهاى معمارى به كار رفته است. از جمله اين اشیاء، درِ چوبى نفيسى است كه از دوران خلافت عباسيان به جاى مانده است و از ويژگى هاى هنرى و تاريخى ارزشمندى برخوردار است.