ارتباط حمد و درود
خداوند متعال با ظهور کمالات گوناگون خود در وجود انسان او را به عنوان خلیفۀ خودش معرفی کرده است که این خلیفه یک نیازمندی هایی دارد. در صورتی که سایر موجودات آن نیازمندی ها را ندارند و نیز این خلیفه یک کمالاتی دارد که سایر موجودات آن کمالات را ندارند. به عبارت دیگر خداوند متعال انسان را مستعد برای رسیدن به کمالات آفریده که وقتی به آن کمالات حقیقی رسید، نتیجه اش همان جایگاه خلیفة الهی یعنی جانشینی در اوصاف کمال و جمال خداست.
خداوند متعال کمالات ظهور یافته ای دارد که مقدّمه ای برای رسیدن همۀ انسان ها به آن کمال لایقشان می شود و آن «دین الهی» و «حاملین دین الهی» است. انبیاء و رسولان اولوالعزم و اوصیاء علیهم السلام در واقع حاملین دین خدا هستند و اولیاء هم هر کدام حاصل خلقت خداوند متعال و مظهر تامّ کمالات الهی در زمان خودشان هستند.
بنابراین در این دعای شریف ستایش پروردگار متعال، طلب رحمت فرستادن بر نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام، طرح مسئله ی رسالت در این عالم و طرح ادیان الهی (در پایان این ادیان کامل ترین دین که دین نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم باشد، ظهور یافته است) مورد توجه قرار می گیرد.
بنابراین خداوند متعال، عالم انسانی را کامل ترین عوالم وجودی آفریده که استعداد رسیدن به بالاترین کمالات را دارد. بالاترین کمالات این است که انسان بداند وجودش مظهر تامّ کمال مطلق الهی است و از خودش هیچ چیزی ندارد. اینجاست که خلیفة الهی تحقق پیدا کرده است. خداوند متعال خلفایی را قرار می دهد که آنها با امتحان الهی به مقام خلافت می رسند. منتها برای اینکه این مقام خلافت فعلی آنها مستمر و مستقر باشد باید تا وقتی که در این عالم هستند از امتحاناتی که در حرکات و سکنات گوناگون زندگی شان از آنها گرفته می شود مطابق به آن امری که به آن اقرار کرده اند (که خداوند متعال آنها را حامل این رسالت کرده است) حرکت کنند.
در این بین، در مقام وجود انسان ها که هر کدام به کمال مناسبی می رسند خداوند متعال برای انسان های دوران های مختلف یک شخصیت هایی را معرفی می کند که به قلّه ی کمال رسیده اند. خلافت آنها خلافت تامّه ی الهیه است و ایشان مظهر تمامی اسماء و صفات الهی هستند.
خداوند متعال به واسطۀ ایشان بر سایر مخلوقات مباهات می کند و هم جایگاه مخلوقات دیگر را معرفی می کند که شما در چه مرتبه ای هستید و نیز اگر مخلوقات دیگر بخواهند به کمال لایقشان برسند باید اقرار قلبی و زبانی به وجود چنین مرتبه ای از مخلوقات الهی بکنند که خدای متعال یک چنین فیض اَتَّمی دارد. آن فیض اَتَمّ وجود نورانی نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام است.
از این جهت بعد از الحمدلله رب العالمین این طور می گوییم:
این یک نوع خطبه است که ما نوعاً در خطبه هایمان، آن را مطرح می کنیم ولی این ها منشاء حقیقی دارند و نباید یک رسم و رسوم باشد که ما به حقیقت آن توجه نکنیم. عمدتاً خطبات با طلب رحمت بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیه السلام شروع میشود. این دعا نیز با یک خطبه ای کوتاه شروع شده است. بنابراین نباید از محتوای این شروع غافل شویم و در واقع باید به محتوا توجه کنیم. بسم الله که می گوئیم به چه معنا باشد. الحمدلله که می گوئیم به چه معنا و همین طور اموری که در ادامه می گوئیم.
امام صادق علیه السلام در این رابطه می فرمایند :
«کُلُّ دُعاءٍ یُدعَیَ الله عزّوجلّ بهِ محجوبٌ عَنِ السّماء حتّی یُصّلی عَلی محمّدٍ و آلِ محمّد.»
«هر دعایی که می خوانید محجوب است، به آسمان نمی رود مگر اینکه صلوات بفرستید.»
این روایات هم در کتب اهل سنت و هم اهل تشیع وجود دارد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز می فرمایند:
«مرا مانند قدح راکب قرار ندهید. مرا در اول دعا، آخر دعا و در وسط دعا قرار دهید.»
بنابراین نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام از اکمل فیوضات الهی هستند. لذا بعد از حمد مطلق پروردگار متعال، توجه به چنین مخلوقاتی می کنیم که خدای متعال چنین افاضه های کاملی دارد. مخلوقاتی دارد که مظهر تام اسماء و صفات او هستند.
