خلفاى دوران غيبت صغرى

دوران غيبت صغرى، مقارن با خلافت شش تن از خلفاى عباسى بود كه عبارتند از: معتمد بالله (256 تا 279هـ .ق) ، متعضد بالله (279 تا 289 هـ . ق) ، مكتفى بالله (289 تا 295 هـ. ق) مقتدر بالله (295 تا 0 32 هـ . ق) ، قاهر بالله (0 32 تا 322 هـ. ق) و راضى بالله (322 تا 329 هـ. ق).



خلفاى عباسى

دوران غيبت صغرى كه نواب خاص امام زمان ارواحنا له الفداء در آن دوره، مسؤوليت نيابت را به عهده داشتند و نزديك به هفتاد سال از تاريخ را به خود اختصاص دادند، مصادف و مقارن با خلافت شش تن از خلفاى عباسى بوده است.

هنر عباسى ها آن بود كه خودشان را جزء آل محمد به قلم آوردند تا جنبش و نهضت را به نفع خود اداره كنند. سرانجام بنى عباس به نام اهل بيت خلافت را، پس از سرنگونى بنى اميَه به دست گرفتند، و در ابتداى كار، روزى چند به مردم و علويين روى خوش نشان دادند.

حتى به نام انتقام شهداى علويين، بنى امیه را قتل عام كردند و قبورخلفاء بنى امیه را شكافتند و هر چه يافتند، آتش زدند. امَا ديرى نگذشت كه شيوه ظالمانه و خصمانه بنى اميه را پيش گرفتند و در بيدادگرى و بى بند و بارى، هيچ گونه فرو گذار نكردند و علویين را دسته دسته گردن زدند و يا زنده زنده دفن كردند. يكى از ويژگى هاى خلفاى عباسى كه در همه آن ها مشترك مى باشد، مشغول بودن و پرداختن به لهو ولعب، خوشگذرانى، شراب خوارى، شب نشينى ها و عدم كوچك ترين توجه به شئون زندگى مردم است.
از ديگر ويژگى خلفاى عباسى، دشمنى با خاندان رسالت، ايجاد نفرت نسبت به علویين، تبعيد، زندانى كردن، كشتن و فشار بر آنان بود. در اين فكر ميان خليفه سران قوم، ارتش و وزراء فرقى نبود و همه، هم عقيده بودند. اين تفکر در سراسر تاريخ خلافت عباسى به چشم مى خورد، ليكن بر حسب اختلاف اشخاص و روحيه ها در ادوار مختلف شدت و ضعف پيدا مى كرد.

متوکل در دشمنى با خاندان رسالت، در ميان خلفاى عباسى نظير نداشت. در سال236هجرى قمرى امر كرد قبه ضريح امام حسين علیه السلام را دركربلا و همچنين خانه هاى بسيارى که در اطرافش ساخته بودند، خراب و با زمين يكسان نمودند و دستور داد آب به حرم امام بستند و زمين قبر مطهر را شخم و زراعت كنند تا به كلى اسم و رسم مزار فراموش شود. [1]



راضى بالله

آخرين خليفه دوران غيبت صغرى بود. اسم او محمد بن مقتدر است . در سال 322 هجرى قمرى به خلافت رسيد و تا سال 329 هجرى قمرى دوام داشت و در همان سال، در بغداد به مرگ طبيعى از دنيا رفت.

راضى مردى خردمند و شاعر و فصيح بود . دانشمندان و اديبان را مى نواخت و با آن ها مى نشست و به آنان بخشش بسيار مى كرد.

در زمان خلافت وى، محمد بن على شلمغانى كه يكى از مدعيان دروغين نيابت در زمان نيابت حسين بن روح نوبختى بود - به دستور از راضى به دار آويخته شد .

راضى به قدرى بر نايب چهارم - على بن محمد سمرى - سخت گرفت كه او نتوانست به فعاليت خود ادامه دهد . [2]



قاهر بالله

از خلفاى دوران غیبت صغرى بود. اسم او محمد بن معتضد است . در سال 320 هجری به خلافت رسيد و در سال 322 چشمانش را ميل كشيدند و كشتند.

اخلاق او ثباتى نداشت و زود رنگ عوض مى كرد . نيزه بزرگى داشت كه هر وقت در خانه خود راه مى رفت آن را به دست مى گرفت و به هنگام نشستن جلو روى خود مى گذاشت و هر كسى را مى خواست بكشد، با آن مى زد. وى در كارهايش چندان دقت نمى كرد و رفتار او هول انگيز بود. [3]



معتضدبالله

از خلفاى دوران غیبت صغرى بود. وى برادرزاده معتمد بود و وقتى عموى او در سال 279 هجرى قمرى درگذشت، با او بيعت شد و در سال 289 درگذشت.

مدت خلافتش، نه سال و نه ماه و دو روز بود. مرگش در سن چهل و هفت سالگى رخ داد . معتضد مردى كم رحم و خونريز بود و علاقه داشت كسانى را كه مى كشت اعضاى آن ها را ببرد . انواع و اقسام شكنجه ها داشت و افراد را به اشكال مختلف مى كشت.

او سردابه هايى داشت كه شکنجه هاى مختلفى در آن جا انجام مى گرفت و افراد خاصى را عهده دار اين شكنجه ها گماشته بود. فقط به زن و ساختمان علاقه داشت. براى قصر خود كه به نام ثریا معروف بود، چهارصد هزار دينار خرج كرد كه طول آن چهار فرسخ بود. [4]



معتمدِ بالله

از خلفاى دوران غيبت صغرى بود. در سال 256 هجرى قمرى در بيست و پنج سالگى به خلافت رسيد و در سال 279 هجرى قمرى در سن چهل و هشت سالگى در بغداد از دنيا رفت و مدت خلافت وى بيست و سه سال طول كشيد.

معتمد، مردى عیاش و سرگرم خوشگذرانى بود و تدبير امور به دست برادرش ابو احمد موفق افتاده بود كه معتمد را به زندان انداخت او نخستين خليفه اى بودكه زندانى شد.

در سال 260هجرى قمرى در دوران خلافت معتمد، امام حسن عسكرى علیه السلام در بيست و نه سالگى در گذشت.

معتمد در برابر امام رفتار و واكنشى داشت كه از ميخ يك از خلفاى پيشين مشاهده نشده بود و آن اين بود كه در برابر امام، اظهار كوچكى و عجز مى كرد و دست به دامان امام مى شد. در اوايل حكومت خويش به خانه حضرت مى رفت و از آن حضرت مى خواست كه براى طولانى شدن حكومت وى دعا كند. [5]



مقتدر بالله

از خلفاى دوران غيبت صغرى بود. وى برادر مكتفى و اسم او جعفر بن احمد است. در سال 295 هجرى قمرى و در سيزده سالگى به خلافت رسيد و در سال 320 هجرى قمرى در سن سى و هشت سالگى در بغداد كشته شد.

چون مقتدر در كودكى به خلافت رسيد، لذا نتوانست از اقتدار و قدرت مستقلى برخوردار باشد و زنان و غلامان و اطرافيان بر او تسلط كامل داشتند. در زمان خلافت او، وزراى بسيارى بر سر كار آمدند و عوض شدند .

سختگيرى و فشار در اين دوره نسبت به شيعيان، وابسته و منوط به انتخاب وزراء بود. اگر وزيرى نسبت به شيعيان متمايل بود، فشار و خفقان كمترى به چشم مى خورد. مثلاً در دوران وزارت محمد بن على بن فرات كه متمايل به شيعيان بود، اوضاع سياسى نسبت به دوستداران اهل بيت مساعد مى شد، ولى وقتى حامد بن عباس به وزارت رسيد، حسين بن روح- نائب سوم امام زمان ارواحنا له الفداء- نتوانست به فعاليت خويش ادامه دهد و به صورت مخفيانه زندگى مى كرد.

در سال 312 هجرى قمرى پس ازكشته شدن محمد بن على بن فرات و پسرش، حسين بن روح تا سال 317 هجرى قمرى توسط مقتدر زندانى شد.

كشته شدن حلاَج در سال 309 هجرى قمرى به دستور مقتدر بود.



مكتفى بالله

از خلفاى دوران غيبت صغرى بود. اسم او على بن احمد معتضد است .

در همان روز وفات پدرش( معتضد) با او بيعت شد. وقتى به خلافت رسيد، بيست و اندى سال داشت.

در سال295 هجرى قمرى در سى و سه سالگى از دنيا رفت و مدت خلافت او حدود شش سال به طول انجاميد. او مردى معتدل، خوش رو و داراى ريش انبوه بود .