هفتم: از تکالیف در ظلمات ایام غیبت، تضرع و مسألت از خداوند تبارک و تعالی به جهت حفظ ایمان و دین از تطرق شبهات شیاطین و زنادقه مسلمین که زندقه و کفر خود را پوشانیده اند به لباسی، از جمله از کلمات حقه چون دانه که صیاد در زیر دام خوش هیأت و رنگی پنهان کند و پیوسته به آن ضعفا را صید کنند و باطیل خود را بوسیله آن چند کلمه حقه در قلوب داخل کنند. چنان کار را بر اهل دیانت مشکل و مشتبه نمودند که راست شده و عده ای که صادقین علیه السلام دادند چنان که نعمانی در غیبت خود از جناب صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: «بدرستی که از برای صاحب این امر غیبتی است که متمسک در آن غیبت به دین خود مانند کسی است که به دست خود خار درخت خاردار را بتراشد تا هموار شود.»
آنگاه زمانی اندک، سر مبارک را به زیر انداختند. آنگاه فرمود: «بدرستی که از برای صاحب این امر غیبتی است. پس هر آینه بپرهیز از خداوند در زمان غیبت او و هر آینه متمسک باشد به دین خود.»
و از این جهت امر فرمودند به خواندن جمله ای از دعاها و جمله ای از آنها را نقل می کنیم.
اول: شیخ نعمانی در «غیبت» و کلینی در «کافی» به اسانید متعدده روایت کردند از زراره که گفت: شنیدم که ابوعبدالله علیه السلام می فرماید که: «بدرستی که از برای قائم ارواحنا له الفداء غیبتی است پیش از آنکه خروج کند.»
پس گفتم: «از برای چه؟»
گفت: «می ترسد.» و اشاره فرمود با دست خود به شکم مبارک.
آنگاه فرمود: «ای زراره! و اوست منتظر و اوست کسی که شک می شود در ولادتش، پس بعضی از مردم می گویند که پدرش مُرد و جانشینی نگذاشت و بعضی از ایشان می گویند که حمل بود و بعضی از ایشان می گوید که او غائب است و بعضی می گوید که متولد شد پیش از وفات پدرش به دو سال و اوست منتظر غیر اینکه خداوند خواسته که امتحان کند قلوب شیعه را. پس در این زمان به شک می افتد مبطلون.»
زراره گفت: «پس گفتم: فدای تو شوم! اگر درک کردم آن زمان را کدام عمل را بکنم؟»
فرمود: «ای زراره! اگر درک کردی آن زمان را پس بخوان این دعا را:
«اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف نبیک. اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک. اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی.» [1]
آنگاه فرمود: «ای زراره! لابد است از کشته شدن جوانی در مدینه.»
گفتم: «فدای تو شوم! آیا نیست آنکه او را می کشد لشکر سفیانی؟»
فرمود: «نه! و لکن می کشد او را لشکر بنی فلان که خروج می کند تا آنکه داخل مدینه می شود و مردم نمی دانند که برای چه آمده، پس می گیرد آن جوان را و می کشد، پس چون او را به ظلم و عدوان کشت خداوند ایشان را مهلت نمی دهد پس در آن حال منتظر فرج باشید.»
دعای دوم: شیخ طوسی در «غیبت» و نیز صدوق در «کمال الدین» به اسانید معتبره صحیحه روایت کردند که: شیخ ابوعمر و عمر وی علیه السلام که نایب اول حضرت صاحب الامر علیه السلام است، املا فرمود به ابوعلی، محمد بن همام و امر فرمود او را که این دعا را بخوان و آن دعایی است در غیبت قائم ارواحنا له الفداء :
«اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف رسولک.
اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک.
اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی.
اللهم لاتمتنی میته جاهلیه ولا تزغ قلبی بعد اذ هدیتنی اللهم فکما هدیتنی بولایه من فرضت طاعته علی من ولاه امرک، بعد رسولک صلواتک علیه و آله حتی والیت ولاه امرک امیرالؤمنین علی بن ابیطالب و الحسن و الحسین و علیا و محمدا و جعفرا و موسی و علیا و محمدا و علیا و الحسن و الحجه القائم المهدی صلوات الله علیهم اجمعین.
اللهم فثبتنی علی دینک و استعملنی بطاعتک و لین قلبی لولی امرک و عافنی مما امتحنت به خلقک و ثبتنی علی طاعه ولی امرک الذی سترته عن خلقک فباذنک غاب عن بریتک و امرک ینتظر و انت العالم غیر معلم بالوقت الذی فیه صلاح امر ولیک فی الاذن له باظهار امره و کشف سره و صبرنی علی ذلک حتی لااحب تعجیل ما اخرت ولا تأخیر ما عجلت ولا اکشف عما سترت ولا ابحث عما کتمت ولا انازعک فی تدبیرک ولااقول لم و کیف و ما بال ولی الامر لایظهر و قد امتلات الارض من الجور و افوض اموری کلها الیک.
اللهم انی اسئلک ان ترینی ولی امرک ظاهرا نافذا لامرک مع علمی بان لک السلطان و القدره و البرهان و الحجه و المشیه و الاراده و الحول و القوه فافعل ذلک بی و بجمیع المؤمنین حتی ننظر الی ولیک صلواتک علیه و آله ظاهر المقاله واضح الدلاله هادیا من الضلاله شافیا من الجهاله، ابرز یا رب مشاهده و ثبت قواعده و اجعلنا ممن تقر عیننا برؤویته و اقمنا بخدمته و توفنا علی ملته و احشرنا فی زمرته.
اللهم اعذه من شر جمیع ما خلقت و برئت و ذرات و انشأت و صورت و احفظه من بین یدیه و من خلفه و عن یمینه و عن شماله و من فوقه و من تحته بحفظک الذی لا یضیع من حفظته به واحفظ فیه رسولک و وصی رسولک علیه السلام.
اللهم و مد فی عمره و زد فی اجله و اعنه علی ما اولیته و استرعیته و زد فی کرامتک له فانه الهادی المهدی و القائم المهتدی الطاهر التقی الزکی النقی الرضی المرضی الصابر المجتهد الشکور.
اللهم ولا تسلبنا الیقین لطول الامد فی غیبته و انقطاع خبره عنا و لا تنسنا ذکره و انتظاره والایمان به وقوه الیقین فی ظهوره و الدعاء له و الصلوه علیه حتی لا یقنطنا طول غیبته من ظهوره و قیامه و یکون یقینا فی ذلک کیقیننا فی قیام رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و ما جاء به من وحیک و تنزیلک و قو قلوبنا علی الایمان به حتی تسلک بنا علی یده منهاج الهدی و الحجه العظمی و الطریقه الوسطی و قونا علی طاعته و ثبتنا علی مشایعته و اجعلنا فی حزبه و اعوانه و انصاره و الراضین بفعله و لاتسلبنا ذلک فی حیوتنا ولا عند وفاتنا حتی تتوفانا و نحن علی ذلک غیر شاکین ولاناکثین ولا مرتابین و لامکذبین.
اللهم عجل فرجه و ایده بالنصر و انصر ناصریه و اخذل خاذلیه و دمدم علی من نصب له و کذب به و اظهر به الحق و امت به الجور و استنفذ به عبادک المؤمنین من الذل و انعش به البلاد و اقتل به الجبابره الکفر و اقصم به رؤس الضلاله و ذلل به الجبابره و الکافرین و ابر به المنافقین و الناکثین و جمیع المخالفین و الملحدین فی مشارق الارض و مغاربها و برها و بحرها و سهلها و جبلها حتی لا تدع منهم دیاراً و لاتبقی لهم آثارا و تطهر منهم بلادک و اشف منهم صدور عبادک و جدد به ما امتحی من دینک و اصلح به ما بدل من حکمک و غیر من سنتک حتی یعود دینک به علی یدیه غضا جدیداً صحیحا لاعوج فیه ولا بدعه معه حتی تطفیء بعدله نیران الکافرین فانه عبدک الذی استخلصته لنفسک و ارتضیته لنصره دینک و اصطفیته بعلمک و عصمته من الذنوب و براته من العیوب و اطلعته علی الغیوب و انعمت علیه و طهرته من الرجس و نقیته من الدنس.
اللهم فصل علیه و علی آبائه الائمه الطاهرین و علی شیعتهم المنتجبین و بلغهم من امالهم افضل ما یاملون و اجعل ذلک منا خالصا من کل شک و شبهه و ریاء و سمعه حتی لانرید به غیرک و لا نطلب به الا وجهک.
اللهم انا نشکو الیک فقد نبینا و غیبه ولینا و شده الزمان علینا و وقوع الفتن بنا و تظاهر الاعداء و کثره عدونا و قله عددنا.
اللهم فافرج ذلک عنا بفتح منک تعجله و بصبر منک تیسره و امام عدل تظهره اله الحق رب العالمین.
اللهم انا نسئلک ان تأذن لولیک فی اظهار عدلک فی عبادک و قتل اعدائک فی بلادک حتی لاتدع للجور دعامه الاقصمتها و لابنیه الا افنیتها ولا قوه الا اوهنتها ولا رکنا الا هددته ولاحدا الا فللته ولا سلاحا الا کللته و لارایه الا نکستها و لاشجاعاً الاقتلته ولاجیشا الا خذلته، ار مهم یارب بحجرک الدامغ و اضربهم بسیفک القاطع و بباسک الذی لایرد عن القوم المجرمین و عذب اعدائک و اعداء دینک و اعداء رسولک بید ولیک و ایدی عبادک المؤمنین.
اللهم اکف ولیک و حجتک فی ارضک هول عدوه وکید من کاده و امکر بمن مکر به و اجعل دائره السوء علی من اراد به سوء واقطع عنه مادتهم و ارعب له قلوبهم و زلزل له اقدامهم و خذهم جهره و بغته و شدد علیهم عقابک و اخزهم فی عبادک و العنهم فی بلادک و اسکنهم اسفل نارک و احط بهم اشد عذابک و اصلهم نارا و احش قبور موتاهم نارا و اصلهم حر نارک فانه اضاعوا الصلوه و اتبعوا لاشهوات و اضلوا عبادک.
اللهم واحی بولیک القرآن و ارنا نوره سر مدا الاظلمه فیه واحی به القلوب المیته و اشف به الصدور الوغره و اجمع به الاهواء المختلفه علی الحق و اقم به الحدود المعطله و الاحکام المهمله حتی لایبقی حق الاظهر ولا عدل الازهر و الراضین بفعله و المسلمین الاحکامه و ممن لاحاجه به الا التقیه من خلقک انت یا رب الذی تکشف السوء و تجیب المضطر اذا دعاک و تنجی من الکرب العظیم فاکشف الضر عن ولیک واجعله خلیفه فی ارضک کما ضمنت له.
اللهم فلا تجعلنی من خصماء آل محمد علیهم السلام ولاتجعلنا من اعداء آل محمد ولا تجعلنا من اهل الحنق و الغیظ علی آل محمد علیهم السلام فانی اعوذبک من ذلک فاعدنی و استجیر بک فاجرنی اللهم صل علی محمد و آل محمد واجعلنی بهم فائزا عندک فی الدنیا و الاخره و من المقربین آمین یا رب العالمین.» [2]
و سید رضی الدین علی بن طاووس در «جمال الاسبوع» بعد از ذکر ادعیه مأثوره بعد از نماز عصر روز جمعه و صلوات کبیره که مذکور شده، فرموده: «ذکر دعای دیگر که باید خوانده برای حضرت مهدی ارواحنا له الفداء و آن سزاوار است خوانده شود اگر برای تو عذری باشد از جمیع آن که ذکر کردیم آن را از تعقیب عصر روز جمعه. پس حذر کن از اینکه مهمل گذاری خواندن آن را، پس بدرستی که ما شناختیم این را از فضل خداوند جل جلاله که مخصوص فرموده ما را به آن، پس اعتماد کن به آن.» و در این کلام نیز اشاره ای است به آنچه در ذیل صلوات سابقه اشاره فرموده، چنان که گذشت.
دعای سوم: و نیز سید جلیل ابن طاووس (ره) در کتاب «مهج الدعوات» روایت کرده به اسناد خود از محمد بن احمد بن ابراهیم جعفی معروف به صابونی که او روایت کرده به اسناد خود در ضمن حدیثی که ذکر شده در آن غیبت مهدی علیه السلام.
راوی گفت: «گفتم چه کنند شیعیان تو؟»
فرمود: «بر شما باد به دعا و انتظار فرج! پس بدرستی که زود اس، زود است که ظاهر شود برای شما نشانه، پس هر گاه ظاهر شد برای شما، حمد کنید خداوند تبارک و تعالی را و متمسک شوید به آنچه برای شما ظاهر شده.»
گفتم: «پس چه دعا بخوانم؟»
فرمود: بگو: «اللهم انت عرفتنی نفسک و عرفتنی رسولک و عرفتنی ملائکتک و عرفتنی ولاه امرک. اللهم لااخذ الا ما اعطیت ولا اقی الا ما وقیت. اللهم لد تغیبنی عن منازل اولیائک و لاتزغ قلبی بعد اذ هدیتنی. اللهم اهدنی لولایه من افترضت لاعته.» [3]
دعای چهارم: و نیز سید در آنجا فرموده که: در خواب دیدم کسی را که مرا تعلیم می نماید دعایی که شایسته است از برای ایام غیبت و این است الفاظ آن دعا: «یا من فضل ابراهیم و آل اسرائیل علی العالمین باختیاره و اظهر فی ملکوت السموات و الارض عزه اقتداره و اودع محمداً صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیته غرائب اسراره صل علی محمد و اله و اجعلنی من اعوان حجتک علی عبادک و انصاره.» [4]
دعای پنجم: و نیز سید معظم در آن کتاب نقل کرده از کتاب محمد بن محمد بن عبدالله فاطرمین که گفت: حدیث کرد ما را محمد بن علی بن دقاق قمی، ابوجعفر گفت: حدیث کرد ما را ابوالحسن بن محمد بن علی بن حسن بن شاذان قمی. گفت حدیث کرد مرا ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی از پدرش از عبدالله بن جعفر از عباس بن معروف از عبدالسلم بن سالم گفت: حدیث کرد مرا محمد بن سنان از یونس بن ظبیان از جابربن یزدی جعفی، گفت که: فرمود ابوجعفر علیه السلام: «هر کس که بخواند این دعا را یک مرتبه در روزگار خود، نوشته می شود در پوست نازکی و بالا برده می شود در دیوان حضرت قائم ارواحنا له الفداء .
پس چون خروج کرد قائم ما صلوات الله علیه آواز می کند او را به اسم خودش و به اسم پدرش. آنگاه می دهند به او، آن نوشته را و می گویند به او، بگیر این نوشته عهدی است که معاهده کردی با ما در دنیا و این است قول خدای عزوجل: «الا من اتخذ عند الرحمن عهدا». و بخوان این دعا را در حالتی که طاهر باشی. می گویی:
«اللهم یا اله الالهه یا واحد یا احد یا آخر الاخرین یا قاهر القاهرین یا علی یا عظیم انت العلی الاعلی علوت فوق کل علو هذا یا سیدی عهادی و انت منجز و عدی فصل یا مولای عهدی و انجز وعدی امنت بک و اسئلک بحجابک العربی و بحجابک العجمی و بحجابک العبرانی و بحجابک السریانی و بحجابک الرومی و بحجابک الهندی و اثبت معرفتک بالعنایه الاولی فانک انت الله لاتری و انت بالمنظر الاعلی و اتقرب الیک برسولک المنذر صلی الله علیه و آله و سلم . و بعلی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه الهادی و بالحسن السید و بالحسین الشهید سبطی نبیک و بفاطمه البتول و بعلی بن الحسین زین العابدین ذی الثفنات و بمحمد بن علی الباقر عن علمک و بجعفر بن محمد الصادق الذی صدق بمیثاقک و بمیعادک و بموسی بن جعفر الحصور القائم بعهدک و بعلی بن موسی الرضا الراضی بحکمک و بمحمد بن علی الحبر الفاضل المرتضی فی المؤمنین و بعلی بن محمد الامین المؤتمن هادی المستر شدین و بالحسن بن علی الطاهر الزکی خزانه الوصیین و اتقرب الیک بالامام القائم العدل المنتظر المهدی امامنا و ابن امامنا صلوات الله علیهم اجمعین.
یا من جل فعظم و اهل ذلک فعفی و رحم یا من قدر فلطف اشکو الیک ضعفی و ما قصر عنه املی من توحیدک و کنه معرفتک و اتوجه الیک بالتسمیه البیضاء و بالوحدانیه الکبری التی قصر عنها من ادبر و تولی و امنت بحجابک الاعظم و بکلماتک التامه العلیاء التی خلقت منها دار البلی و احللت من احببت حنه الماوی و امنت بالسابقین و الصدیقین اصحاب الیمین من المؤمنین الذین خلطوا عملاً صالحا و آخر سیئاً الا تولینی غیرهم ولاتفرق بینی و بینهم غدا اذا قدمت الرضا بفصل الفضاء آمنت بسرهم و علانیتهم و خواتیم اعمالهم فانک تختم علیها اذا شئت یا من اتحفنی بالاقرار بالوحدانیه و حبانی بمعرفه الربوبیه و خلصنی من الشک و العمی رضیت بک ربا و بالاصفیاء حججا و بالمحجوبین انبیاء و بالرسل ادلاء و بالمتقین امراء و سامعاً لک مطیعاً». [5] این است آخر عهد مذکور.
دعای ششم: شیخ صدوق در کتاب «کمال الدین» روایت کرده از عبدالله بن سنان که گفت: فرمود ابوعبدالله علیه السلام که: «زود است می رسد به شما شبهه. پس می مانید بدون نشانه و راهنما و پیشوای هدایت کننده و نجات نمی یابد در آن شبهه مگر کسی که بخواند دعای غریق را.»
گفتم: «چگونه است دعای غریق؟»
فرمود: می گویی: «یا الله! یا رحمن! یا رحیم! یا مقلب القلوب! ثبت قلبی علی دینک.»
پس گفتم: «یا مقلب القلوب و الابصار ثبت قلبی علی دینک.»
پس فرمود: «بدرستی که خداوند عزوجل مقلب است قلوب و ابصار را ولکن بگو چنان که من می گویم: یا مقلب القلوب! ثبت قلبی علی دینک.»
هفتم: شیخ نعمانی (ره) روایت کرده به اسناد خود از عبدالله بن سنان که گفت: داخل شدم من و پدرم بر حضرت ابی عبدالله علیه السلام. پس فرمود: «چگونه خواهید بود شما هرگاه ماندید در حالی که نیست در آن وقت یا نمی بینید در آن حال امام هدایت کننده و نه راهنمایی که دیده شود و نجات نمی یابد در آن زمان مگر کسی که بخواند دعای حریق را.»
پس پدرم گفت: «این است والله! بلا. پس چه کنیم فدای تو شوم؟!»
فرمود: «چون چنین شود و تو آن زمان را درک نخواهی کرد. پس متمسک شوید به آنچه در دست شما است تا آنکه مرا بر شما واضح گردد. یعنی در آن زمان در دین خود متزلزل نشوید و در عمل متحیر و سرگردان نگردید و به آنچه از امامان گذشته به شما رسیده در اصول و فروع متمسک باشید و عمل به آنها را ترک نکنید و مرتد نشوید و ایمان نیاورید به آنکه مدعی امامت و قائمیت است تا امر امامت او بر شما واضح شود به ظهور معجزات بینات.»
و از سئوال نکردن سنان، والد عبدالله از دعای حریق که: کدام است، ظاهر می شود معهود و معلوم بودن آن دعا نزد اصحاب و ان که به این اسم به نظر رسیده دعای معروفی است که جمله از علما آن را نقل کردند در ادعیه صباح و مساء.
و شیخ طبرسی صاحب «مجمع البیان» در کتاب «عده السفر» گفته: «و از جمله دعاها که جلالت و فضیلت آنها بسیار است و شرایط کمال و خوبی را به غایت جمع نموده و خواندن آنها اختصاص به صبح و شام دارد، دعایی است که مشهور است به «دعای حریق» و از حضرت امام زین العابدین علیه الصلوه و السلام روایت شده است و دعا این است: «اللهم انی اصبحت اشهدک و کفی بک شهیدا ...» تا آخر دعا که طولانی است و در آخر آن گفته که: از جانب حضرت صاحب الامر علیه السلام توقیعی بیرون آمد به سوی محمد بن صلت قمی (ره) که این دعا را زیادتی و تتمه هست و تتمه این است: «اللهم رب النور العظیم .... الخ.» و آن نیز معروف است.
و بالجمله چون مطمئن نشدم که مراد همین دعاست و طولانی هم بود و در بسیاری از کتب ادعیه چون «مصباح» شیخ و کفعمی و «مقیاس» و «بحار» موجود بود، لهذا نقل نکردیم.