پنجم: عصر دوشنبه.
ششم: عصر روز پنجشنبه، که در آن دو وقت، اعمال عباد عرض می شود بر امام عصر ارواحنا له الفداءچنان که در عصر هر امامی بر آن جناب عرض می شد و در زمان حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم بر آن جناب و اخبار در این باب بسیار است و در غالب آن تصریح به عصر نشده و لکن در بعضی دیگر اشاره شده و موافق است به اعتبار شیخ طبرسی در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه شریفه: «و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون» [1] گفته: «اصحاب ما روایت کردند که اعمال امت عرض می شود بر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم در هر دوشنبه و پنجشنبه، پس می شناسند آنها را و ایشانند مقصود از قول خداوند «والمؤمنون».
و از غرایب آنکه، شیخ ابوالفتح رازی در تفسیر خود فرمود که: «در اخبار آمده که اعمال امت را در هر شب دوشنبه و پنجشنبه به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عرض کنند و بر ائمه علیه السلام و مراد به مؤمنان، امامان معصوم باشند.»
و در «امالی» شیخ طوسی و بصایر روایت است از داوود رقی که گفت: نشستهخ بودم در نزد حضرت صادق علیه السلام که ناگاه ابتدا از پیش خود فرمود: ای داوود! به تحقیق که عرض شد بر من اعمال شما، روز پنجشنبه. دیدم در آنچه عرض شد بر من از عمل تو، صله تو فلان پسر عمویت را. پس این، مرا مسرور کرد. بدرستی که می دانم که صله تو، زودتر عمر او را فانی می کند و اجل او را قطع می کند.»
داوود گفت: «مرا پسر عمی بود خبیث و معاند؛ رسید به من بدی حال او و عیالش؛ پس، پیش از بیرون آمدن من به سمت مکه، براتی نوشتم برای مخارج او، چون به مدینه رسیدم حضرت صادق علیه السلام مرا به این خبر داد.»
و نیز در «بصائر الدرجات» صفار روایت است از آن جناب که فرمود: «اعمال عرض می شود روز پنجشنبه به رسول خدای و بر ائمه علیه السلام.»
و در خبر دیگر فرمود: «اعمال عباد عرض می شود بر پیغمبر شما هر شامگاه روز پنجشنبه. پس حیا کند یکی از شماها که عرض شود بر پیغمبر او، عمل قبیح.»
و نیز از یونس روایت کرده که گفت: شنیدم از حضرت امام رضا علیه السلام که می فرمود در ذکر ایام، چون ذکر فرمود پنجشنبه را، پس فرمودند که: «آن روزی است که عرض می شود اعمال بر خداوند و به رسولش و بر ائمه علیه السلام.»
و نیز از عبدالله بن ابان روایت کرده که گفت: گفتم به جناب رضا علیه السلام و میان من و آن جناب چیزی بود که: «بخوان خدای را بر من و برای موالیان خود.»
پس فرمود: «والله! که اعمال شما عرض می شود بر من در هر پنجشنبه.»
سید جلیل، علی بن طاووس در رساله «محاسبه النفس» می گوید که: «من دیدم و روایت کردم در روایات متفقه از ثقات که روز دوشنبه و روز پنجشنبه عرض می شود اعمال در ان دو، بر خداوند عزوجل و روایت شده از اهل بیت علیه السلام که در روز دوشنبه و پنجشنبه عرض می شود اعمال بر خداوند جل جلاله و به رسول او و بر ائمه صلوات الله علیهم.»
آنگاه از جد خود شیخ طوسی (ره) نقل کرد که تفسیر تبیان خود فرمود: «روایت شده که اعمال عرض می شود بر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم در هر دوشنبه و پنجشنبه. پس عالم می شود به آن و همچنین عرض می شود بر ائمه علیه السلام پس می شناسند آن را.»
و پس از نقل جمله ای از اخبار بر این مضمون از طریق اهل سنت نقل کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «عرض می شود اعمال امت من در هر هفته، دو مرتبه: روز دوشنبه و روز پنجشنبه. پس می آمرزد برای هر یک از بندگان خود مگر برای بنده ای که میان او و برادرش عداوتی باشد. پس می فرماید بگذارید این دو را.»
و نیز روایت کرده که: آن حضرت، روز دوشنبه و پنجشنبه را روزه می گرفتند. پس سبب آن را کسی از آن جناب پرسید. پس فرمود: «اعمال بالا می رود در هر دوشنبه و پنجشنبه و دوست دارم که عمل من بالا رود در حالتی که من صائم باشم.»
پس سید فرمود: «سزاوار است که انسان در هر دوشنبه و پنجشنبه محافظت کند به هر طریقی در طلب توفیق و مبادا که در این دو روز، خود را مهمل بگذارد در استظهار در طاعت و اینکه کوشش کند در سلامتی از اضاعت به قدر امکان. زیرا که عقل و نقل هر دو اقتضا می کند که وقت عرض عبد بر سلطان، مستعد و متحفظ باشد به خلاف غیر آن از اوقات.»
و نیز در فصل هفتم کتاب «جمال الاسبوع» فرموده: «از مهمات روز دوشنبه اینکه آن روز، عرض اعمال است بر خدا و رسول و خاصان او – صلوات الله علیهم-».
آنگاه جمله ای از اخبار خاصه و عامه را نقل نمود و فرمود که روایت شده از طریق خاصه که: «وقت عرض اعمال در این دو روز، وقت انقضای این دو روز است. پس سزاوار است از برای بنده ای که عارف است به حرمت کسی که عرض می شود اعمال بر او، اینکه تفقد کند اعمال خود را و اصلاح کند آن را، به غایت آنچه طاقت او می رسد به آن و متذکر شود که آن اعمال، عرض می شود بر خداوند جل جلاله که داناست بر سرایر؛ آنگاه بر خواص او اهل مقام باهر و حاضر می کند این صحیفه ها در پیش روی خداوند و پیش روی ایشان فضایح گناهان صغیره و کبیره را. پس چگونه سهل است این مطلب در نزد بنده ای که تصدیق کرده به خداوند ملک اعظم عزیز قاهر و به روز بازپسین.»
و در «کشف المحجه» به فرزندش وصیت کرده که: «عرض کن حاجات خود را بر حضرت مهدی ارواحنا له الفداء در هر روز دوشنبه و هر روز پنجشنبه از هر هفته به آن جناب بعد از سلام بر او به آن زیارت که اولش این است: «سلام الله الکامل التام» تا آخر آنچه گذشت در باب سابق. و بگو: «یا ایها العزیز مسنا و اهلنا الضر و جئنا ببضاعه مزجاه فاوف لنا الکیل و تصدق علینا ان الله یجزی المتصدقین.» تا آخر کلمات شریفه که چون منقول نبود و اختصاصی داشت به سادات نقل نکردیم.
و در آخر آن فرمود که: «ذکر کن برای آن جناب که پدر تو ذکر کرده برای تو که تو را سپرده و وصیت نموده به آن جناب و گردانده تو را به اذن خداوند جل جلاله، بنده او و اینکه تو را واگذاشته به او. پس بدرستی که جواب آن جناب صلوات الله علیه خواهد رسید به تو و بالجمله آخر این دو روز که به مقتضای اخبار مستفیضه، روز عرض اعمال است.»
بنا به روایت شیخ طوسی در غیبت: اولاً بر حضرت حجت ارواحنا له الفداء آنگاه بر هر یک از ائمه، آنگاه به رسول خدا صلوات الله علیه آگاه عرض شود بر خدای تعالی و هم به حسب تقسیم ساعات روز، مختص است به آن جناب و نیز وقت تبدیل ملائکه حفظه است که موکلین روز، بالا روند و موکلین شب فرود آیند، باید نهایت مراقبت و مواظبت نمود در اصلاح اعمال و تدارک آنچه فوت شده و رفع شواغل و موانع از توجه و تضرع و انابه و برخاستن از مجالس اهل غفلت و توسل به امام عصر ارواحنا له الفداءبه نحوی که سابقاً اشاره کردیم و خواستن از آن جناب، شفاعت در اصلاح صحایف اعمال و تبدیل سیئات آن به حسنات و تمام و با قدر و منزلت کردن حسنات آن به فاضل حسنات خود، حسب دعای مشهور از آن جناب که برای شیعیان خود کرده اند و از خداوند خواستند که چنین کند.
و نیز در شب و روز دوشنبه و پنجشنبه سعی کند در کردن عملی خالص که شاید به برکت آن، از مفاسد باقی در گذرند و اختصاص دهد این دو روز را به بعضی اعمال، چنان که در اخبار رسیده، مثل: استحباب خواندن هزار مرتبه «انا انزلناه» در هر یک از آنها. و خواندن سوره «هل اتی» در نماز صبح هر دو روز. که هر دو سوره، حال مختص است به امام عصر ارواحنا له الفداء .
جاروب کردن مسجد در هر دو روز. خواندن استغفار مأثور در آخر روز پنجشنبه. و غیر اینها از اعمال که در محلش مذکور است.