حوزه فعاليت نواب اربعه تنها به مواردي که شمرديم محدود نميشد، بلکه دايره فعاليت آنها شامل پاسخگويي به همه گونه سؤالات فقهي و شرعي، حل مشکلات عقيدتي و نيز ميارزه علمي با شبهاتي ميشد که مخالفان مطرح ميکردند و از اين راه در تضعيف عقايد و پريشاني فکري شيعيان ميکوشيدند.
نواب خاصّ، اين وظايف را با استفاده از آموزشهاي امام و دانش بسيار بالايي که داشتند، به بهترين وجهي انجام ميدادند. نگاهي گذرا به کارنامه سفارت اين چهار شخصيت بزگر، ابعاد گسترده کوششها و موفقيهاي آنان را در اين زمينه نشان ميدهد.
آنان از يک سو، وسوسههاي مربوط به انکار وجود امام را، از راههاي گوناگون خنثي ميکردند و در اين راستا، گاه ناگزير، پرده از ديدارهاي سرّي خود را امام بر ميداشتند [1] و گاهي نيز توقيعي از سوي حضرت در اين باره صادر ميشد و امام در دفع شبهات مزبور به کمک آنان ميشتافت. [2]
از سوي ديگر، سؤالات فقهي و شرعي شيعيان را به عرض امام رسانده پاسخ آنها را ميگرفتند و به مردم ابلاغ ميکردند. به عنوان نمونه، ميتوان از توقيعي نام برد که توسط محمد بن عثمان صادر شده و طي آن به پرسشهاي «اسحاق بن يعقوب» در زمينههاي گوناگون پاسخ داده شده است. [3] همچنين ميتوان توقيع مفصلي ياد کرد که در پاسخ به سؤالات نماينده مردم قم، «محمد بن عبدالله بن جعفر حميري»، صادر گرديد. [4]
از اين گذشته، گاه، نواب خاصّ، مناظراتي با مخالفان انجام داده و آنان را محکوم ميساختند و تأکيد ميکردند که اين پاسخها را از امام آموختهاند. چنانکه حسين بن روح، در يک مجلس مناره، پاسخ شخصي را که شبههاي در مورد شهادت امام حسين - عليه السلام - مطرح کرده بود، به صورت گسترده بيان نمود و فرداي آن روز با اشارهبه پاسخ مزبور، به يکي از شيعيان - که فکر ميکرد پاسخها تراوش فکري خود اوست - اظهار داشت: اگر از آسمان سقوط کنم و طعمه مرغان هوا شرم يا باد تندي مرا به محل دروري پرتاب کند، در نظرم بهتر از اين است که در دين خدا رأي و نظريه شخصي خود را اظهار کنم. مطالبي که ديروز شنيدي از حجت خدا شنيده شده است. [5]
همچينين وي در پاسخ پرسش يکي از متکلّمان وقت در مورد عامل شهادت امام موسي بن جعفر - عليه السلام - و اينکه آيا پيشوايان معصوم همه، با شمشير يا با مسموميّت در گذشتهاند و نيز راز برتري حضرت فاطمه - عليها السلام - نسبت به دختران ديگر پيامبر اسلام (ص)، توضيحات روشن و قانع کنندهاي داد که تحسين دانشمند مزبور را بر انگيخت و گفت: در اين باره پاسخي از اين بهتر و کوتاهتر از کسي نشنيدهام [6]
[1] صدوق، کمال الدين، رقم، مؤسسة النشر الاسلامي (التابعة) لجماعة المدرسين بقم المشرفة، 1405 ه. ق، ص 440 -441.
[2] طوسي، همان کتاب، ص 176 -177.
[3] طبرسي، همان کتاب، ص 452 -453.
[4] طوسي، همان کتاب، ص 229 -236.
[5] طوسي، همان کتاب، ص 198 -199.
[6] طوسي، همان کتاب، ص 238 -239.