چنانکه قبلاً اشاره کرديم، مهدويت و اعتقاد به وجود مهدي ارواحنا له الفداء و ظهور او، اختصاص به مذهب تشيّع ندارد، بلکه محدثان بزرگ اهل سنت نيز احاديث مربوط به آن حضرت از از طريق گروه بسياري از صحابه و تابعين در کتابهاي خويش نقل کردهاند، به طوريکه گذشته از کتب شيعه، کتب و آثار ديگر مذهب اسلامي (حنفي، شافعي، مالکي و حنبلي) نيز از روايات نبوي که درباره مهدي ارواحنا له الفداء و ظهور او رسيده، سرشار است.
بر اساس پژوهش برخي از محققان بزرگ، محدثان اهل سنت احاديث مربوط به حضرت مهدي ارواحنا له الفداء را از 33 نفر از صحابه پيامبر اسلام در کتب خود نقل کردهاند [1] ؛ تعداد 106 نفر از مشاهير علماي بزرگ اهل سنت، اخبار ظهور امام غايب را در کتابهاي خود آوردهاند [2] ؛ و 32 نفر از آنان مستقلاً درباره حضرت مهدي ارواحنا له الفداء کتاب نوشتهاند. [3]
«مسند احمد حنبل» (متوفاي 241 هجري) و «صحيح بخاري» (متوفاي 256 هجري) از جمله کتب مشهور اهل سنت است که قبل از تولد امام قائم - عجل الله تعالي فرجه - نوشته شده و احاديث مربوط به آن حضرت در آنها نقل شده است. [4]
از جمله احاديثي که «احمد حنبل» نقل کرده اين حديث است: پيامبر اسلام (ص) فرمود: «اگر از عمر جهان جز يک روز باقي نماند، خداوند حتماً در آن روز شخصي از ما - خاندان - را بر ميانگيزدو او جهان را پر از عدل و داد ميکند همچنانکه پر از ظلم شده باشد. [5]
احاديث نبوي پيرامون حضرت مهدي ارواحنا له الفداء و صفات و علائم ايشان در کتابها و منابع قديم اهل سنت به قدري زياد است که دانشمندان علم حديث و حافظان بزرگ سنّي، احاديث مربوط به مهدي ارواحنا له الفداء را «متواتر» دانستهاند. [6]
بر اساس يک بررسي اجمالي، تعداد 17 نفر از دانشمندان بزرگ اهل سنت، به «متواتر» بودن احاديث مهدي ارواحنا له الفداء در کتابهاي خود، تصريح کردهاند [7] علامه «شوکاني» در خصوص اثبات تواتر اين روايات، کتابي به نام «التوضيح في تواتر ما جأ في المنتظر والدّجال و المسبح» تأليف کرده است. [8]
بي مناسبت نيست در اينجا، به عنوان نمونه، سخنان چند تن از مشاهير علماي سنّي را در اين زمينه از نظر خوانندگان محترم بگذارانيم:
1 - «شوکاني» در کتاب ياد شده، پس از نقل احاديث مربوط به حضرت مهدي ارواحنا له الفداء ميگويد: همه احاديثي که آورديم، به حدّ تواتر ميرسد، چنانکه بر مطلّعان پوشيده نيست. بنابر اين با توجه به همه احاديثي که نقل کرديم، مسلّم شد که احاديث منقول درباره مهدي منتظر، متواتر است... آنچه گفته شد براي کسانيکه ذرهاي ايمان و اندکي انصاف دارند، کافي به نظر ميرسد! [9]
2 - حافظ [10] ابو عبد الله گنجي شافعي (متوفاي 658 ه. ق) در کتاب «البيان في أخبار صاحب الزمان» (باب 11) ميگويد:
«احديث پيامبر اکرم (ص) درباره مهدي ارواحنا له الفداء ، به دليل راويان بسياري که دارد، به حدّ تواتر رسيده است». [11]
3 - حافظ مشهور «ابن حجر عسقلاني شافعي» (متوفاي 852 ه. ق) در کتاب «فتح الباري99 که در شرح «صحيح بخاري» نوشته است، ميگويد:
«احاديث متواتري وجود دارد حاکي از اينکه: مهدي ارواحنا له الفداء ، از اين امّت است و عيسي - عليه السلام - از آسمان فرود آمده و پشت سر وي نماز خواهد گزارد». [12]
4 - «مؤمن شبلنجي» مينويسد:
«اخبار متواتري از پيامبر رسيده که نشان ميدهد مهدي ارواحنا له الفداء از خاندان اوست و او زمين را پر از عدل و داد ميکند» [13]
5 - «شيخ محمد صبّان» مينويسد:
«اخبار متواتري از پيامبر نقل شده مبني بر اينکه مهدي ارواحنا له الفداء (سرانجام) قيام ميکند و اينکه او از خاندان پيامبر است و زمين را پر از عدل و داد خواهد کرد...» [14]
6 - شيخ منصور علي ناصف، از علماي بزرگ و معاصر «الأزهر» و مؤلف کتاب «التاج الجامع للأُصول» [15] ، مينويسد:
در ميان دانشمندان گذشته و امروز مشهور است که در آخر الزمان به حتم و يقيم مردي از اهل بيت پيامبر که نام او مهدي ارواحنا له الفداء است، ظهور خواهد کرد. او بر همه کشورهاي اسلامي تسلّط خواهد يافت. مسلمانان، همه پيرو او خواهند شد، او در ميان آنان به عدالت رفتار ميکند، و دين را قوّ ميبخشد. آنگاه دجّال پيدا ميشود. عيساي مسيح از آسمان فرود ميآيد و دجّال را ميکشد، يا با مهدي ارواحنا له الفداء در کشتن دجّال همکاري ميکند.
سخنان و احاديث پيامبر را درباره مهدي ارواحنا له الفداء ، جماعتي از نيکان اصحاب پيامبر روايت کردهاند. محدّثان بزرگي مانند: ابو داود، ترمذي، ابن ماجه، طبراني، ابو يعلي، بزّاز، امام احمد حنبل و حاکم نيشابوري آن احاديث را در کتابهاي خود نقل کردهاند. [16]
ابن ابي الحديد يکي از متتبعترين علماي اهل سنت، در اين زمنيه مينويسد:
«تمامي فرق اسلامي، اتفاق نظر دارند که عمر دنيا و تکليف (بشر به اجرا احکام الهي)، پايان نميپذيرد مگر پس از ظهور مهدي ارواحنا له الفداء » [17]
[1] صافي، لطف ا-لله، نويد امن و امان، تهران، دار الکتب الاسلامية، ص 91 -92.
[2] صافي، همان کتاب، ص 92 -95.
[3] صافي، همان کتاب، ص 95 -99.
[4] ر.ک به: صحيح بخاري، ط 1، با شرح و تحقيق شيخ قاسم شمّاعي رفاعي، بيروت، دار القلم، 1407 ه. ق، ج 4، باب 945 (نزول عيسي بن مريم)، ص 633 و مسند احمد حنبل،بيروت، دار الفکر (بي تا) ج 1، ص 84 و 99 و 448 و ج 3، ص 27 و.37 ور.ک به: سنن ابن ماجه (207 - 275 ه. ق) تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، بيروت، دار احيأ التراث العربي، ج 2، ص 1366 - 1368، کتاب الفتن، باب 34، باب خروج المهدي، حديث 4082 -4088.
[5] لو لم يبق من الدنيا الا يوم لبعث الله عزّوجلّ رجلاً منژا يملأها عدلاً کما ملئت جوراً (مسند احمد حنبل، بيروت، دار الفکر (بي تا)، ج 1، ص 99).
[6] تواتر و متواتر، از اصطلاحات علم الحديث است و منظور از خبر متواتر، خبر جماعتي است که (في حدّ نفسه، نه به ضميمه قرائن) اتفاق آنان بر کذب، محال و در نتيجه موجب علم به مضمون خبر باشد. (ر.کبه: مدير شانه چي، کاظم، علم الحديث، قم، دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ 3، 1362 - ش، ص 144) بدين گونه «تواتر» را ميتوان «ثبوت قطعي» تعبير کرده و «حديث متواتر» را «حديث ثابت و قطعي» خواند؛ حديثي که راويان بسيار داشته، و در کتابهاي بسيار روايت شده است و به وسيله محدثان و مشايخ روايت، سينهبه سينه، و ضبط به ضبط، از نسلي به نسل ديگر رسيده است و ثبوت و صدور آن از پيامبر اکرم، با ائمه طاهرين - عليهم السلام - قطعي است (حکيمي، محمد رضا، خورشيد مغرب، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1360 ه. ش، ص 99).
[7] صافي، همان کتاب، ص 90 -91.
[8] صافي، همان کتاب، ص91.
[9] وجميع ما سقناه بالغ حدّ التواتر کما لايخفي علي من له فضل اطّلاع. فتقّرر بجميع ما سقناه أنّ الأحاديث الواردة في المهدي المنتظر متواترة... و هذا يکفي لمن کان عنده ذرّة من أيمان و قليل من انصاف. (نقل از غاية المأمول في شرح التاج الجامع للأصول، تأليف شيخ منصور علي ناصف، در حاشية التاج، ط 2، قاهره، دار احيأ الکتب العربية، ج 5، ص 327).
[10] حافظ، کسي است که بر سنن رسول اکرم احاطه داشته باشد و موارد اتفاق و اختلاف آن را بدان د و به احوال راويان و طبقات مشايخ حديث کاملاً مطلّع باشد (مدير شانه چي، همان کتاب، ج 2، ص 22).
[11] تواترت الأخبار و استفاضت بکثرة رواتها عن المصطفي(ص)في أمر المهدي (منتختب الأثر، ص، پاورقي).
[12] تواترت الأخبار بأنّ المهدي من هذه الامه وانّ عيسي - عليه السلام - سينزل و يصلّي خلفه (فتح الباري بشرح صحيح البخاري، بيروت، دار المعرفة، ج 6، ص 493 - 494).
[13] تواترت الأخبار عن النبي (ص)انّه من أهل بيته وانّه يملأ الأرض عدلاً (نور الأبصار، قاهره، مکتبة المشهد الحسيني، ص 171).
[14] تواترت الأخبار عن النبي (ص)بخروجه و انّه من أهل بيته وانّه يملأ الارض عدلاً (اسعاف الراغبين، در حاشيه نور الأبصار، ص 140).
[15] اين کتاب، چنانکه در مقدمهاش ذکر شده است، به منظور جمع آوري مجموعه قابل اطميناني از «اصول پنجگانه» حديث که مهمترين کتب حديث اهل سنت است، تأليف گرديده و در پنج جلد چاپ شده است. مؤلف کتاب شرحي به نام «غاية المأمول» در شرح آن نوشته که در حاشيهاش چاپ شده است.
[16] التاج الجامع للأصول، قاهره، ط 2، دار احيأ الکتب العربية، ج 5، ص310.
[17] قد وقع اتفاق الفرق من المسلمين أجمعين علي انّ الدنيا و التکليف لاينقضي الاّ عليه (المهدي)) (شرح نهج البلاغه، قاهره، دار احيأ الکتب العربية، 1960 م، ج 10 ص 96).